محمدرضا اشرف زاده - گروه شیلات و محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد
محمد کابلی - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، صندوق پستی: ۴۱۱۱
محمدعلی ادیبی ادیبی - اداره کل حفاظت محیط زیست سمنان
امید یوسفی یوسفی - اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی، ارومیه
محسن امیری - اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان، خرم آباد
محمدرضا مسعود - اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی، تبریز

خرس­های قهوه­ای، برخلاف سایر گوشت­خواران پرتحرک، ساختار ژنتیکی کاملا مشخصی را در سطح جهان نشان می­دهند که دربرگیرنده چندین کلاد میتوکندریایی است. علاوه بر این، جمعیت­های خرس قهوه­ای در خاورمیانه از جمله ایران در تهدید قرار دارند. با این وجود، هنوز جایگاه تبارشناختی و تنوع ژنتیکی این خرس­ها در مقایسه با تبارهای جهانی خرس قهوه­ای در ابهام قرار دارد. در پژوهش حاضر، ۵۰ نمونه (عضله، پوست و مو) متعلق به خرس قهوه­ای از ایران گردآوری شد. تحلیل­ها براساس یک قطعه ۶۱۴ جفت باز از ناحیه کنترل میتوکندری انجام شد. براساس یافته­ها، خرس­های ایران در مقایسه با خرس­های قهوه­ای مناطق دیگر جهان تنوع هاپلوتایپی به نسبت زیادی (۵۰ فرد، ۲۲ هاپلوتایپ) را نشان دادند. تحلیل­های این ناحیه میتوکندریایی، خرس­های ایران را در یک کلاد مادری کاملا مجزا از دیگر کلادهای جهانی قرار داد، که دربرگیرنده دو-سه زیرکلاد گیتاشناختی شامل ۱) زیرکلاد البرز: خرس­های ساکن کوه­های البرز تا ارسباران، ۲) زیرکلاد زاگرس: خرس­های غرب کشور از کوه­های سهند (آذربایجان­شرقی) تا زاگرس جنوبی (کازرون) و ۳) زیرکلاد فارس: خرس­های ساکن جنوب­شرقی زاگرس (مرودشت تا اقلید، استان فارس) است. یافته­های FST و AMOVA، وجود ساختار ژنتیکی معنی­داری را بین زیرکلادهای خرس قهوه­ای در ایران تائید می­نماید. بنابراین، جمعیت­های امروزی خرس قهوه­ای در ایران، علاوه بر تنوع هاپلوتایپی به نسبت زیاد، ساختارهای گیتاشناختی مشخصی را نمایش می­دهند.

خرس قهوه ای, تنوع هاپلوتایپی, زیرکلاد, البرز, زاگرس