محمد جعفری - گروه شیلات، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران، صندوق پستی: ۱۹۱۵
مژگان خدادادی - گروه شیلات، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران، صندوق پستی: ۱۹۱۵
ابراهیم رجب زاده - گروه بیولوژی دریا، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، خرمشهر، صندوق پستی : ۶۴۱۹۹-۴۳۱۷۵

اهمیت ماکروبنتوزها نه تنها به ­دلیل حضور آن ها در زنجیره غذایی می باشد، بلکه وجود یا نبود برخی از گونه های کف ­زی نشان دهنده کیفیت آب ازنظر میزان آلودگی می باشد. در تحقیق حاضر ماکروبنتوزهای رودخانه شاپور استان فارس طی یک دوره یک ساله از آبان سال ۱۳۹۰ تا آذرسال ۱۳۹۱ در ۶ ایستگاه در ۴ فصل مورد بررسی قرار گرفت. جهت نمونه برداری از ماکروبنتوزها در ماه دوم هر فصل از نمونه بردار سوربر و اکمن استفاده شد. پس از شناسایی ماکروبنتوزها با استفاده از کلیدهای شناسایی، فراوانی آن ها در فصول مختلف مورد بررسی قرار گرفت. میزان اکسیژن، دما، pH در زمان نمونه­ برداری ماکروبنتوزها نیز اندازه­ گیری شد. در این تحقیق تعداد ۶ گروه از ماکروبنتوزها شامل یک روزه ها (Ephemeroptera)، دوبالان (Diptera)، بال­ موداران (Trichoptera)، شکم ­پایان (Gasteropoda)، بهاره­ مانندها (Plecoptera)، سنجاقک ها (Odonata) در تمام ایستگاه ها شناسایی شدند. مقایسه میزان فراوانی گروه های مختلف نشان داد که بیش­ ترین تعداد گونه های شناسایی شده متعلق به راسته یک روزه ها (Ephemeroptera) با ۵۱ درصد بوده و بعد از آن به­ ترتیب راسته دوبالان (Diptera) با ۲۳ درصد، بال ­موداران (Trichoptera) با ۱۸/۵%، شکم ­پایان (Gasteropoda) با ۲/۵%، بهاره مانندها (Plecoptera) با ۲/۵% و سنجاقک ها (Odonata) با ۲/۳% قرار داشتند. میزان فراوانی ماکروبنتوزها در فصل بهار (۸۳۰۰ عدد در مترمربع) بیش ­تر از سایر فصول بود و کم­ ترین میزان در فصل پاییز (۳۶۵۰ عدد در مترمربع) مشاهده شد. اکسیژن محلول فقط در دو فصل بهار و زمستان اختلاف معنی دار داشت (۰/۰۵>p) و بالاترین مقدار (۸/۳ میلی گرم در لیتر) در زمستان ثبت شد. درجه حرارت بین چهارفصل بهار، تابستان، پائیز و زمستان اختلاف دار معنی دار نشان داد (۰/۰۵>p). بالاترین مقدار pH در فصل تابستان ثبت شد که با سایر فصول اختلاف معنی دار داشت (۰/۰۵>p). درخصوص شاخص های تنوع، بیش ­ترین و کم­ ترین میزان تنوع شانون در پاییز (۱/۹۹۹) و بهار (۱/۷۰۶)، بیش ­ترین و کم ­ترین میزان غالبیت سیمپسون به ­ترتیب در بهار (۰/۳۸) و پاییز (۰/۲۹) و بیش ­ترین میزان یکنواختی کامارگو در پاییز (۰/۵۳۸) و کم ­ترین میزان آن در بهار (۰/۴۲۳) اندازه گیری شد. نتایج این تحقیق نشان دادند که یک روزه ها درمجموع ۱۲ ماه بررسی بالاترین فراوانی را در مقایسه با سایر گونه ها داشتند.

ماکروبنتوز, رودخانه شاپور, تنوع زیستی, فراوانی