احمد شعاعی - گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، صندوق پستی: ۱۵۷۳۹-۴۹۱۳۸
حمیدرضا رضایی - گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، صندوق پستی: ۱۵۷۳۹-۴۹۱۳۸
جلیل ایمانی هرسینی - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشکده محیط زیست و انرژی، گروه زیستگاه ها و تنوع زیستی

اردک سیاه ­کاکل یکی از گونه­ های فراوان و با پراکندگی بالا در جهان، بین مرغابی ­سانان است. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی ساختار و تنوع ژنتیکی اردک سیاه­ کاکل در منطقه خلیج گرگان با استفاده از ژن سیتوکروم ب (Cytochrome b) بود. برای اجرای این پژوهش از ۱۰ قطعه اردک سیاه­ کاکل که از منطقه خلیج گرگان گرفته شده بوده ­اند، نمونه­ برداری انجام شد. تجزیه تحلیل ­های هاپلوتایپی و نوکلئوتیدی با استفاده از نرم ­افزارهای MEGA، MrBayes، Arlequin، DNAsp و Network صورت گرفت. به طورکلی، با بررسی ۹ قطعه ۹۶۱ جفت بازی ژن سیتوکروم b اردک سیاه­ کاکل، ۴ هاپلوتایپ مختلف شناسایی شد. تنوع هاپلوتایپی ۰/۶۹۴۴، تنوع نوکلئوتیدی ۰/۰۰۰۹۵ محاسبه شد. مقدار Nm یا میزان جریان ژنی بین مناطق نمونه ­برداری برابر ۱/۵۹۸ بود (۰/۰۵>p) که نشان از جریان ژنی بالا و به بیان دیگر فاصله بسیار کم بین جمعیت ­های این گونه و جمعیت­ های اروپایی و آسیایی آن است. شاخص راجزر-هارپندینگ، شاخص تاجیما و Fu Fs به ­ترتیب ۰/۲۱۱ و ۰/۷۱۵ و ۱/۲۸۲- محاسبه شد، هم ­چنین نمودار توزیع عدم تطابق به­ صورت تک­ نمایی رسم شده، که همه آن­ ها نشان داند تاریخچه جمعیتی نامعین وشبیه به مدل گسترش ناگهانی بوده است. با توجه به نتایج به دست آمده از شبکه هاپلوتایپی و درخت تبارشناختی و همین طور تفاوت ­اندک ژنتیکی بین جمعیت­ های بررسی شده، احتمال مهاجرت این پرنده از هردو منطقه اروپا و شرق آسیا به ایران وجود دارد. با در نظر گرفتن نتایج پژوهش حاضر، باید منطقه خلیج گرگان به­ عنوان یک منطقه مهم و کلیدی شناخته شده و اقدامات مدیریتی و حفاظتی لازم در منطقه صورت گیرد.

اردک سیاه کاکل, تنوع ژنتیکی, ژن سیتوکروم b, ژنوم میتوکندری