زهره باقریان - قم
سید محمد شفیعی - قم

زهره باقریان،[۱] سید محمد شفیعی[۲] چکیده از منظر گفتمان انتقادی، متون تاریخی صرفا در راستای گزارش رویدادهای گذشته نیست، بلکه شیوه ی اندیشیدن مورخین مسلمان دربار ه ی گذشته است. همچنین میان متن موجود و ساختارها و فرآیندهای سیاسی و مذهبی رابطه ای وجود دارد. در واقع، نویسنده ایدئولوژی خود و ارزش ها و اعتقادات جامعه را با سبکی خاص و هنرمندانه در زبان رمزگذاری می کند. به بیانی دیگر تاریخ امری برساخته است، زیرا به واسطه ی ایدئولوژی و اندیشه های مورخ و جامعه عصر او شکل گرفته است. از این رو، هر متن تاریخی را می توان با طرح این مسئله پیش رو نهاد که دغدغه های سیاسی، اجتماعی و مذهبی مورخ به برجستگی چه اشخاصی منجر شده و این نام ها با چه نوع هویت هایی، ذیل چه رابطه هایی با چه سنخ داوری و با بهره گیری از کدام واژه ها و در چه نوع پیکربندی هایی سامان یافته است؟ با اتکا به این مبانی نظری، روایات فضایل الصحابه نیز اگرچه انعکاس همان روایات قرون نخست هجری است، اما گزینش، چینش و چگونگی استعمال واژگان آن در راستای طرد و برجسته سازی هویت برخی از اصحاب رسول خدا شکل گرفته است تا به فرآیند سیاسی مذهبی زمانه پاسخ قاطعی دهد و یا در جهت تایید این فرآیندها و ایدئولوژی ها حرکت کند. در این پژوهش به منظور بازیابی هویت خلفای راشدین با بهره گیری از تحلیل گفتمان فرکلاف به نقد و بررسی ساختار جملات و واژگان به کاررفته در فضایل الصحابه می پردازیم.       [۱]. فارغ التحصیل دکتری تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان (نویسنده مسئول) (qom.۱۴۰۰@yahoo.com) [۲]. عضو هیئت علمی گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی قم تاریخ دریافت: ۲۷/۰۳/۱۳۹۹ تاریخ تایید: ۲۸/۰۲/۱۴۰۰

Keywords: Study of Companion, Nesāī, Fażāel al-Ṣaḥāba, Identity, Rashidun Caliphs., واژه های کلیدی: صحابه نگاری, نسایی, فضایل الصحابه, هویت, خلفای راشدین