مریم نعمت طاووسی - عضو هیات علمی (دانشیار) پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

سیاه بازی شکل مشخصی از تقلید است که از نگاه ریختارشناسی نمایش یک فارس است. از ویژگی های آن نقش پررنگ گفتگوهای بداهه در قالب شگردهای از پیش تعریف شده است. فراگیرترین شگرد در نمایش سیاه بازی تکه و تکه کاری است و یکی از پرکاربردترین آنها حرف تو حرف نامگذاری شده است. در این نوشتار نسبت این تکه با قواعد چهارگانه اصل همکاری گرایس سنجیده و در بسیاری از نمونه های مورد بررسی تخطی از قاعده کمیت، کیفیت و مناسبت مشاهده شد. معمولا تخطی از قاعده کمیت همراه با تخطی از قاعده مناسبت همراه بود، حال آن که تخطی از دو قاعده دیگر به تنهایی مبنای ساخت و پرداخت این شگرد قرار گرفته اند. تخطی از این قواعد موجب می شود تا گفتگو از نظم خارج شود و به ورطه پرگویی، بیهوده گویی و آشوب بغلطد. در طی گفتگویی نمایشی که برمبنای تخطی از یکی از این قواعد شکل می گیرد گوینده تاش می کند تا طرف مقابل را مجاب کند به سخنانش گوش دهد در حالی که طرف مقابل مرتب اصل همکاری را نادیده می گیرد. در این تکه موقعیتی شکل می گیرد که علت وجودیش نه تبادل اطلاعات قصه نمایش با تماشاگر که ایجاد شوخی به واسطهدامن زدن به هرج و مرج سخن است.

سیاه بازی، حرف تو حرف، اصل همکاری گرایس، پرگویی و بیهوده گویی، مداخله گری