سینا عالی خانی - پژوهشگر دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران
مهسا کیان - کارشناس ارشد معماری منظر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
منصور یگانه - دانشیار گروه معماری، کارگاه طراحی معماری، مدل سازی و ساخت، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

در ایران تامین مسکن اقشار کم درآمد در مواد مختلف قانونی یکی از مهمترین وظایف دولت شناخته شده است. در این راستا دولت با اتخاذ سیاستهایی در قالب برنامه های پنج ساله توسعه اقتصادی-اجتماعی در جهت تامین مسکن اقشار کم درآمد گام برداشته است. در راستای بررسی اثربخشی سیاستهای اتخاذ شده، پژوهش حاضر به بررسی چارچوب شکل گیری سیاستهای مسکن کم درآمدها در برنامه های ۵ ساله توسعه کشور، تغییرات قیمت عوامل تولید در طول این دو برنامه و اهداف کلی سیاست های تامین مسکن کمدرآمدها و میزان اثربخشی این سیاستها در تامین مسکن کم درآمدها با مطالعه تغییرات شاخصهای مسکن برای این قشر از جامعه پرداخته است. در این راستا بعد از جمع آوری داده های مورد نیاز از منابع معتبر ملی، با استفاده از روش تحیلی- توصیفی و تحلیل قیاسی به توصیف داده ها پرداخته و آنها را با هم مقایسه نموده ایم. نتایج حاکی از آن است که برنامه های تامین مسکن کم درآمدها، در راستای برطرف نمودن مشکلات و مسائل زمینه ای شکل گرفته اند. از طرفی اگرچه سیاست انبوه سازی مسکن و مسکن استیجاری در برنامه سوم در دسترسی به اهداف کلی خود موفق بوده اند، اما قادر به بهبود شاخص های مسکن برای کم درآمدها نبوده اند در حالیکه سیاست مسکن مهر در برنامه چهارم نه تنها در دستیابی به هدف کلی خود موفق نبود، بلکه شاخصهای مسکن کمدرآمدها را نیز نسبت به دوره پیشین وخیم تر نموده است. همچنین شاخص مالکیت مسکن اگرچه برای گروه کمدرآمد بهبود یافته است اما نشان دهنده گرایش این قشر از جامعه به سکونت در سکونتگاه های غیررسمی میباشد. تراکم خانوار در واحد مسکونی نیز برای این قشر از جامعه همچنان بالاتر از متوسط جامعه می باشد.

مسکن اقشار کم درآمد، مسکن اجتماعی، برنامه های توسعه، شاخصهای مسکن