فاطمه شیخ - , Golestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center. Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Gorgan, Iran
رضا سخاوت - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
حسین آسترکی - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
علیرضا پرکاسی - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
محمدعلی آقاجانی - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)

به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط (GEI) و پایداری عملکرد دانه لاین های باقلا، ۱۵ لاین امید بخش باقلا، به همراه چهار رقم برکت، سرازیری، بلوچی و زرشکی (به عنوان شاهد)، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در چهار ایستگاه تحقیقاتی (گرگان، دزفول، بروجرد و ایرانشهر) به مدت دو سال زراعی (۹۵-۱۳۹۴ و ۹۶-۱۳۹۵) مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد، اثر مکان، اثر سال، اثر متقابل مکان × سال، اثر ژنوتیپ، اثر متقابل ژنوتیپ × سال، اثر متقابل ژنوتیپ × مکان و اثر متقابل ژنوتیپ × سال × مکان بر عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. پایداری عملکرد دانه ۱۹ ژنوتیپ، با استفاده از روش GGE- Biplot در هشت محیط بررسی شد. بر اساس مدل اثر متقابل ژنوتیپ × محیط (GEI)، دو مولفه اول در مجموع ۹۱/۵ درصد از تغییرات اثر متقابل را توجیه کردند. بر اساس نمودار چندضلعی سه محیط کلان و ژنوتیپ های سازگار هر محیط شد: گرگان (شامل لاین(G۱۵، بروجرد- ایرانشهر (شامل لاین G۳) و ایرانشهر (شامل لاین (G۱۹) شد. لاین های G۱۵، G۷ و G۱۳ به ترتیب با عملکرد ۳۴۳۹، ۳۱۲۸ و ۳۰۹۴ کیلوگرم در هکتار بالاترین میانگین و پایداری عملکرد دانه را داشتند. بر اساس تجزیه و تحلیل GEI و GGE-Biplot، محیط های آزمایش گرگان و بروجرد از قدرت تفکیک خوبی برخوردار بودند. درنهایت لاین های G۱۲، G۱۴ و G۱۵ با دارا بودن عملکرد و پایداری عملکرد وسیع پس از انجام بررسی های آنفارم می توانند به عنوان ارقام برتر باقلا معرفی شوند.

Genotype by environment interaction, Ideal genotype, mega environment, wide adaptation, Specific adaptation, اثر متقابل ژنوتیپ در محیط, ژنوتیپ ایده ال, سازگاری عمومی, سازگاری خصوصی, محیط کلان