عباسعلی آهنگر - استاد زبان شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
محمد امیر مشهدی - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
سمیه دهمرده بهروز - کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

هدف این پژوهش، توصیف و تحلیل حوزه های مفهومی به کار رفته در استعاره های بوستان سعدی بر اساس نظریه آمیزه مفهومی مطرح شده توسط فوکونیه و ترنر (۱۹۹۸، ۲۰۰۲) می باشد. در این نظریه، برای توصیف و تحلیل استعاره ها از فضاهای ذهنی استفاده می شود که عبارتند از: دو فضای دروندادی، یک فضای عام و یک فضای آمیخته. در این پژوهش، فضاهای ذهنی هر استعاره در بوستان سعدی توصیف شده است تا مشخص شود در هر استعاره از چه حوزه های مفهومی در ساخت فضاهای ذهنی استفاده گردیده است. سپس، معنادار بودن و یا معنادار نبودن استفاده از این حوزه های مفهومی با استفاده از آزمون خی دو در نرم افزار اس. پی. اس. اس. اندازه گیری شده است. نتایج نشان می دهد حوزه های مفهومی به کار رفته در استعاره های بوستان سعدی را می توان در ۱۳ گروه دسته بندی نمود که عبارتند از: (۱) جاندار پنداری، (۲) سفر برای مفهوم زندگی، (۳) استفاده از جهت ها برای هستارهای مثبت و منفی، (۴) پدیده های طبیعی، (۵) حیوانات، (۶-) مزه ها، (۷) کشاورزی، (۸) اعضای بدن، (۹) مظروف بودن هستارهایی که ظرف نیستند، (۱۰) اشیا، (۱۱) افعال، (۱۲) شخصیت های انسانی و (۱۳) محل . هنگام ساخت استعاره ها، این حوزه های مفهومی در یک فضای دروندادی قرار گرفته و همراه با فضای دروندادی دیگری که هدف شاعر محسوب می شود، به فضای آمیخته فرافکنی شده و استعاره را می سازند. آنگونه که نتایج این پژوهش نشان می دهد؛ تمام استعاره های بوستان سعدی را می توان براساس حوزه های مفهومی که در ساخت فضاهای ذهنی مطرح شده در نظریه آمیزه مفهومی نقش دارند، مورد توصیف و تحلیل قرار داد.

استعاره, بوستان سعدی, نظریه آمیزه مفهومی, حوزه های مفهومی, فوکونیه و ترنر