سولماز محمودی - استادیار زبان شناسی، دانشگاه آتاترک، ارزروم، ترکیه

ساخت موصولی یک گروه حرف تعریف مرکب است که شامل هسته موصولی و بند موصولی است و آن دو با هم یک سازه نحوی تشکیل می­دهند. این ساخت توزیع گروه حرف تعریف را دارد. بند موصولی فارسی بند پیرو پسااسمی است که دارای ترتیب خطی حرف ­تعریف اسم بند است. این مقاله با تحلیل ۱۲۰۰ جمله حاوی بند موصولی که برگرفته از آثار زبان شناسان و دستورنویسانی همچون انوری، شفائی، غلامعلی زاده، لازار، باطنی، نجفی، مشکوهالدینی... است، به بررسی بندهای موصولی فارسی براساس مطالعات بینازبانی و البته درون زبانی می­پردازد که شامل راهبردهای مختلفی است برای صورت­بندی ساخت موصولی (ارتقاء ضمیر موصولی و به­جاماندن رد و یا اشتقاق در پایه بودن متمم­نما و حضور ضمیر ابقایی/خلاء در جایگاه موصولی)، شقوق بند موصولی به­­لحاظ حضور هسته، سلسله مراتب جایگاه هسته (برونی، درونی)، و ترتیب خطی هسته (آغازی، پایانی) و بند، انواع هسته در بند موصولی توصیفی و توضیحی، ترتیب جایگاه حرف تعریف، هسته اسمی و بند موصولی در زبان فارسی، جایگاه وقوع موصولی سازی، ضمیر ابقائی، امکان و عدم امکان لانه­گیری بندهای موصولی و امکان و عدم امکان حرکت بند موصولی. بنابراین، ابتدا براساس مشاهدات به تعمیم و توصیف همگانی­ می رسیم و سپس، از تشابهات بین زبان­ها که از طریق مقایسه بینازبانی به دست می­آید، تبیین می­دهیم که علت شباهت و تمایل زبان­ها می­تواند اشتراک تاریخی، شناختی، پردازشی، معنایی و کاربردشناختی باشد، زیرا ملاحظات نقش مولفه­های برون­زبانی در توصیف رده­شناختی اجتناب­ناپذیر است..

بند موصولی, ضمیر ابقائی, حرکت بند, هسته موصولی, لانه گیری, هسته نما, رده شناسی