ارزیابی سه بخشی کارایی زیست محیطی صنعت برق ایران: رهیافت تحلیل پوششی داده های شبکه ای

برای توسعه ی گسترده صنعت برق در کشور علاوه بر بهبود عملکرد فنی و اقتصادی نیاز به افزایش کارایی زیست محیطی از طریق کاهش انتشار آلاینده­ ها و مقدار تلفات است. بنابراین حضور ستاده­ های نامطلوب در کنار ستاده­های مطلوب نقش تعیین­ کننده­ای در عملکرد صنعت برق خواهد داشت. رهیافت تحلیل پوششی داده­ها (DEA) به طور گسترده در ارزیابی کارایی صنعت برق مورد استفاده قرار می­ گیرد. در مدل­های DEA سنتی، کارایی نسبی واحدهای تصمیم­ گیرنده با استفاده از چند ورودی و خروجی محاسبه می­ شود، اما عیب بزرگ این مدل ­ها نادیده گرفتن ساختار درونی یا پیوندهای میان بخش­ های مختلف یک سازمان یا فرآیند تولیدی است. مدل­ های شبکه ­ای ضمن برطرف کردن این عیب بزرگ، وابستگی بین اجزا را در نظر گرفته و ناکارایی را با دقت بیشتری برآورد می­ کنند. در این تحقیق با استفاده از ترکیب مدل غیرشعاعی SBM و ساختار شبکه سه بخشی به ارزیابی کارایی زیست­ محیطی ۱۵ شرکت برق منطقه ­ای ایران در بازه ی زمانی ۱۳۹۳-۱۳۸۹ پرداخته شده است. شبکه برق در کشور از سه بخش تولید، انتقال و توزیع تشکیل شده که با استفاده از دو واسطه برق تولید شده و برق منتقل شده به هم وابسته هستند و کارایی سراسری برق توسط آن­ها تعیین می­شود. نتایج تحقیق نشان می­دهد که بخش تولید بیشتر از دو بخش دیگر بر کارایی کل اثر می­گذارد و نمرات کارایی شرکت ها را به میزان قابل توجهی کاهش می ­دهد. شرکت خوزستان بالاترین کارایی و شرکت غرب بدترین عملکرد را در کل شبکه برق داشته ­اند. نتایج حاصل از این تحقیق می­ تواند موجب شناخت درست ­تر موقعیت کلی شرکت های برق و سیاست ­گذاری مناسب برای بهبودعملکرد آن­ها را فراهم آورد. طبقه ­بندی JEL: Q۴۳،Q۵۳،C۶۷،C۶۱، Q۵۷

Keywords:

کارایی زیست­ محیطی , ستاده مطلوب و نامطلوب , تحلیل پوششی داده ­های شبکه­ ای (NDEA) , مدل مازاد مبنای (SBM) , شرکت برق منطقه­ای