محمد اخگری - استادیار گروه رادیو، دانشکده تولید، دانشگاه صداوسیما

کتاب صوتی در ترویج فرهنگ کتابخوانی نقشی بسزا دارد و به عنوان گونه ای که از ترکیب رسانه مکتوب و شنیداری پیدا آمده، طی دهه های گذشته حامل های رسانه ای مختلفی مانند کاست، رادیو، لوح فشرده، پادکست، وبگاه اینترنتی، رسانه های اجتماعی و کارافزار را تجربه کرده است. این تحولات مباحث نظری و مسائل علمی گوناگونی را درباره این گونه پیوندی موجب شده است که از آن جمله اند: رابطه این نوع شنیداری با نسخه مکتوب کتاب، استقلال کتاب صوتی، گونه شناسی و ابعاد هنری آن در پیوند با قالب های هنری شنیداری. پژوهش حاضر با طرح مسائل مذکور و با هدف گونه شناسی و تبیین وجوه رسانه ای و هنری کتاب صوتی بر مبنای نظریه «ادبیات صوتی» لودویگ یگر انجام می پذیرد که بر مبنای آن، کتاب صوتی تبدیل یک هویت متنی نوشتاری به یک هویت آوایی شنیداری و گونه ای ادبی صوتی است. پژوهش با روش اسنادی و تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق سه پلتفرم آودیبله، ساوندکلاود و ایران صداست و حجم نمونه به صورت هدفمند انتخاب شده است. نتایج حاصل از تحقیق گونه های کتاب صوتی را بر مبنای قالب تولید، نوع ادبی، حامل رسانه ای و گونه های جدید تقسیم بندی می کند. متن شنیداری، که برایند پیوند گفتار با دیگر عناصر صوتی است، به لحاظ هرمنوتیک از نسخه متنی متمایز است و در برخی از انواع مانند شعر، قصه و خاطره صرفا شنیداری تولید می شود و در زمره هنر شنیداری قرار می گیرد. استفاده از ظرفیت کتاب صوتی در حوزه آموزش، روزنامه نگاری و گردشگری که در ایران کمتر بدان توجه شده ضروری است.

کتاب صوتی, گونه شناسی, ادبیات صوتی, حامل رسانه ای, هنر شنیداری