اسرافیل کسرایی - دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران

تاریخچه مطالعات تجربی مربوط به رشد و توسعه در نظام جدید اقتصاد جهانی، به‎طور گسترده نشان می دهد که یک کشور در فرایند رشد اقتصادی خود نخست، تحت تاثیر موقعیت مکانی- جغرافیایی، شرایط داخلی و توانمندی های خود و سپس تحت تاثیر عملکرد کشورهای مجاورش قرار می گیرد. در این مقاله، با استفاده از اقتصاد سنجی فضایی و ابعاد جغرافیایی در قالب چند مدل رشد، نظریه "هم‎گرایی" را بررسی و به‎دلیل عدم کارایی روشهای مرسوم OLS در نادیده گرفتن آزمونهای ناهمسانی فضایی و وابستگی های فضایی از روش غیر پارامتریک حداکثر درستنمایی متمرکز استفاده می‎شود. استفاده از روش های اقتصاد سنجی فضایی و ماتریس وزنی فواصل بین کشورها، اثرات سرریز و روابط فضایی موجود میان کشورها را شفاف تر نموده و نشان داده می دهد که به رغم وجود اثرات متقابل مثبت به‎دلیل وجود روابط و ویژگیهای شدید تر دیگر غیر از بعد مسافت و مجاورت مانند عوامل و روابط اقتصادی و اجتماعی، این نظریه از نظر آماری چگونه بی معنا و انکار می شود. در نتیجه لزوم وجود خط مشی های سیاسی دیگر در جهت پایه گذاری همکاری های نزدیکتر استراتژیک برای حل مسایل منطقه ای از قبیل ایجاد بازار مشترک و انتخاب کشور (کشورهایی) به‎عنوان هسته یا قطب توسعه برای ایجاد هم‎گرایی به‎طور تصنعی، یک ضرورت قابل توجیه می‎شود. به منظور کاربرد و کارکرد نظریه، داده‎های ۳۸ کشور از ۵۷ کشور عضو کنفرانس اسلامی (OIC) در دو دهه یعنی بین سال‎های ۱۹۸۰ و ۲۰۰۰ (و با استفاده از زبان برنامه نویسی MATLAB) در قالب چند مدل متفاوت فضایی، تحلیل و تفسیر می‎شود. طبقه‎بندی JEL R۵۸, R۱۱:

اتو (خود) رگرسیون فضایی (مدل وقفه فضایی SAR), رگرسیون وزنی جغرافیایی, سرریز و کشورهای عضو کنفرانس اسلامی, سرعت هم‎گرایی, ضریب هم‎گرایی, مدل خطای فضایی