سیدعلی موسوی اصل - استادیار گروه معارف اسلامی، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. a_mousavi۸۱@yahoo.com

سیداحمدخان هندی با این استدلال که دین، قول خدا است و علم فعل خدا و فعل و قول خدا نمی­توانند متعارض باشند، نظریات علوم تجربی برآمده از حس را قطعی و غیرقابل تغییر فرض­کرده، با تمثیلی قرار­دادن زبان دین، اقدام به تاویل مطلق آموزه­های دینی، امور متافیزیکی و مکاشفات عرفانی مطابق با یافته­های علوم تجربی می­کند و با ارائه تفسیری مادی از حقیقت نبوت، وحی، معجزات انبیا، ملائکه و شیاطین، مکاشفات عرفانی، کرامات اولیاء و... همگی را خرافات و اوهام تلقی­می­کند. در مقابل علامه طباطبائی(ره) با رد این مدعیات تفسیر الفاظ را در پرتو معنای عرفی و لغوی آن­ها می­داند و در تعیین مصداق به آیاتی که ناظر و مفسر آیات دیگر است استناد­می­جوید بدون این­که آن مصداق را به­گونه­ای که ما بدان انس داریم، تعیین نماید و ضمن تبیین قانون علییت، معجزات را در غالب و مجرای امور طبیعی لکن با تاثیرگذاری خداوند در شرایط، اسباب و زمان آن واقعه تبیین­می­نماید.

علامه طباطبائی(ره), سیداحمدخان هندی, متافیزیک, علوم تجربی, تفسیر