زهرا سالاری - گروه شیلات، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران
ایمان سوری نژاد - Department of Fisheries, Faculty of Marine Science and Technology, University of Hormozgan, Bandar Abbas, Iran
ملیکا ناظمی - پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بندرعباس، ایران
مرتضی یوسف زادی - گروه زیست شناسی دریا، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

خیارهای دریایی تولید کننده انواع مختلفی از ترکیبات طبیعی زیست فعال به ویژه متابولیتهای ثانویه از جمله ساپونین می باشند. هدف از مطالعه حاضر بررسی فعالیت ضد باکتریایی ساپونین استخراج شده از خیار دریایی گونه (Stichopus hermanni) جمع آوری شده از خلیج فارس در برابر  برخی باکتریهای گرم مثبت و منفی بود. ابتدا عصاره­گیری با اتانول۷۰% انجام شد و به منظور جداسازی ساپونین، عصاره اتانولی تغلیظ شده بر روی ستون کروماتوگرافی با سیستم های حلالی مختلف شستشو داده شد. ساپونین با کروماتوگرافی لایه نازک (TLC و HPTLC) شناسایی شد و با استفاده از روش رقت لوله ای حداقل غلظت مهارکنندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) ساپونین تعیین گردید. دو دسته ساپونین استروئیدی و گلیکوزیدی در فرکشن­های استخراج­شده با کروماتوگرافی لایه­نازک بترتیب با Rf برابر با ۹/۰ و ۰۵/۰ شناسایی شد. تشخیص نمونه­ای از ترکیب ساپونین استخراج­شده توسط دستگاه کروماتوگرافی لایه­نازک با کارایی بالا نیز بیانگر تایید حضور ساپونین در خیار­ دریایی با توجه به Rf بدست آمده بود. از نظر میزان MIC، باکتری گرم منفی Pseudomonas aeroginosa دارای بیشترین مقاومت نسبت به ساپونین استروئیدی و ساپونین گلیکوزیدی-استروئیدی بترتیب با  MICبرابر با ۵۰۰ و ۴۰۰ میکروگرم بر میلی لیتر بود. ساپونین های استروئیدی و گلیکوزیدی-استروئیدی بر باکتری گرم منفی Pseudomonas aeroginosa هیچ فعالیت باکتریوسیدی نشان ندادند و در بین باکتریهای گرم مثبت نیز بیشترین اثر کشندگی میزان مربوط به ساپونین گلیکوزیدی-استروئیدی در Staphylococcus aureus با MBC برابر با ۵۰۰ میکروگرم بر میلی لیتر بود. بالاتر بودن MIC در باکتری های گرم منفی مورد آزمایش، تاییدکننده خاصیت ضد باکتریایی کمتر ساپونین استروئیدی و گلیکوزیدی استخراج شده خیار دریایی Stichopus hermanni در این باکتری ها نسبت به انواع گرم مثبت می باشد.

Sea cucumber Stichopus hermanni, Steroidal Saponin, Minimum inhibitory concentration, Gram- negative bacteria, خیار دریایی Stichopus hermanni, ساپونین استروئیدی, حداقل غلظت مهار کنندگی, باکتری های گرم منفی