محمدعلی جربان - کارشناسی ارشد، پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران
سعید امینی ورکی - کارشناسی ارشد پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، ایران
امیر شکیبامنش - استادیار گروه طراحی شهری، دانشگاه هنر، تهران

رشد جمعیت و ملاحظات اقتصادی دو محدودیت اصلی شهرها هستند که پیامدهای متعددی ازجمله رشد عمودی و توسعه فزاینده فضاهای زیرزمینی را به ارمغان آورده اند. نقش ها، عملکردها و ظرفیت های فراوانی را می توان برای فضاهای زیرزمینی برشمرد. عدم تملک زمین، مصونیت و امکان تداوم خدمات زیرساخت ها، انتقال برخی از کاربری های ناسازگار با محیط شهری به زیر سطح زمین، کاهش مصرف انرژی، کاهش آلودگی محیط زیست، بهره برداری درزمینه دفاع غیرنظامی و موارد متعدد دیگر از مزایای فضاهای زیرزمینی است که به جهت استقرار در عمق زمین، برای آن ها ایجاد می شود. در این پژوهش، با بهره گیری از روش کیو (Q) نخست بر پایه نتایج پژوهش های مرتبط با موضوع فضاهای زیرزمینی، تاب آوری و تجزیه­وتحلیل فضای گفتمانی موجود، شناخت جامعی از نقش توسعه فضاهای زیرزمینی در تاب آوری شهرها به دست آمد؛ سپس، با بهره گیری از مشارکت متخصصان، دیدگاه های مختلف در این زمینه شناسایی و دسته بندی شد تا ازاین رو گامی فراتر از مجموعه تحلیل های ارائه شده پیش رو بگذارد. یافته های پژوهش بر پایه تحلیل عاملی کیو، بیانگر چهار رویکرد درزمینه نقش توسعه فضاهای زیرزمینی در تاب آوری شهرها است. رویکرد اول بیانگر تداوم خدمات؛ رویکرد دوم، امداد و نجات؛ رویکرد سوم، ایمنی و امنیت شهری و رویکرد چهارم حفاظت از محیط زیست است. درواقع طی این پژوهش ظرفیت های موجود در فضاهای زیرزمینی در راستای افزایش میزان مقاومت و بازگشت پذیری شهرها در برابر انواع تهدیدات و حوادث تعیین می شود.

تاب آوری, فضاهای زیرزمینی, پدافند غیرعامل, روش کیو, تحلیل عاملی