نیر طهوری - استادیار - گروه تخصصی هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
اوین عیسی زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد نقاشی ایرانی، گروه تخصصی هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

در هنر نماد ها و اسطوره ها کاربرد فراوانی دارند. در واقع اسطوره ریشه در خلقت دارد یعنی انسان خودش برای تفسیر وجودی خود و طبیعت، تاریخی از خود و دنیایش را به اسطوره تبدیل میکند. بنابر این اسطوره همان انسان است که در طول تاریخ، قسمتی از آن برجسته شده است. حتی در طراحی اشیاء نمادهای جانوری گیاهی و انسانی نیز اسطوره مورد استفاده قرار گرفته است و هنرمندان با توجه به خلاقیت و خیال پردازی و تغییر در ظاهر و اشکال، دنیای خیالی خود را بیان کرده اند و عجایب نگاری را در آثار خود به نمایش گذاشته اند. گروتسک با هنر در تمامی اعصار پیوندی ناگسستنی دارد. در گروتسک ترسیم معمولی تناسبات کنار زده می شود و فرم دیگری از آن در قالب گروتسک خود را نشان می دهد و می توان در آن ناهنجاری، خنده، وحشت و بیش از همه عنصر خیال را مشاهده کنیم. در این مبحث به بررسی پدیده گروتسک در آثار نقاش مشهور اما ناشناس قرن نهم ه ق (پانزدهم میلادی) که بیشترین حجم آثار او در مرقع های کتابخانه توپقاپی استانبول نگهداری می شود، محمد سیاه قلم می پردازیم و دنیای گروتسک محمد سیاه قلم را با نقاشی های هیرونیموس بوش، نقاش هلندی قرن پانزدهم میلادی مقایسه می کنیم. در این مقاله سعی بر آن است که مضمون مشترک گروتسک نزد دو هنرمند از دو فرهنگ و پیشینه متفاوت مورد بررسی قرار گرفته تا از این طریق نحوه عجایب نگاری و پدیده گروتسک در دو فرهنگ متفاوت بیشتر مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد. روش این تحقیقتوصیفی و تحلیلی با رویکرد تطبیقی و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است.

محمدسیاه قلم، دیو، گروتسک، هیرونیموس بوش، عجایب نگاری