رومینا محمودی زیرابی - کارشناس ارشد پژوهش هنر، موسسه عالی طبری
نادیا معقولی - دکترای پژوهش هنر، دانشگاه آزاد اسلامی

جادو یکی از پدیده هایی است که به اشکال مختلف در زندگی انسان ها نقش دارد. در بسیاری از قصه های عامیانه عناصری مانند سحر، جادو و طلسم، دخالت دارد که شاید بتوان آنها را امروزه به خرافات و عقاید بدوی انسان های گذشته دانست. جادو جایگاه برجسته و خاصی داشت و جادوگران از شان خاصی برخورد بودند. جادو و جادوگران در منظومه های حماسی عالم مقام و مرتبتی دارند. کتاب شاهنامه فردوسی، صحنه نبرد نیکی ها با بدی هاست و دو نیروی اهورایی و اهریمنی پیوسته با یکدیگر در نبرد هستند. هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل تطبیقی نقش جادو و جادوگری در شاهنامه و شاهنامه نگاری است. در ادامه بحث سوال این پژوهش این است. نقش جادو و جادوگری در شاهنامه و شاهنامه نگاری چیست؟. روش پژوهش از لحاظ هدف بنیادی و از لحاظ ماهیت توصیفی تحلیلی و گردآوری داده ها به لحاظ اسنادی است. میتوان نتیجه گرفت که ساحری و چارهگری در جنگ ها که جای مردانگی است، کار دشمنان ایران است و ایرانیان به ویژه پهلوانان ایرانی به این کار دست نمیزدند و آن را کاری اهریمنی می دانند و با توکل بر خدا جادوها را باطل می کنند. در اغلب داستان های شاهنامه ردپای یکی از نیروهای جادویی به شکلی آشکار دیده می شود. نیروهای اهریمنی و جادویی، که موضوع بحث حاضر است، در شاهنامه عبارتند از: اهریمن، ابلیس، دیو، جادوگر(جادو). اغلب این پدیده ها با اتکا به نیروی مافوق بشری می توانند تغییر شکل داده و خود را به شکلی دیگر در بیاورند و به فریب دادن و گمراه کردن شخصیت های داستان بپردازند. در این پژوهش نقش این عوامل در ادبیات ایران و هنر نگارگری مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.

جادو، جادوگری، شاهنامه، شاهنامه نگاری، ضحاک، رستم