مریم شامخی امیری - کارشناس ارشد پژوهش هنر، موسسه عالی طبری
نادیا معقولی - دکترای پژوهش هنر، دانشگاه آزاد اسلامی

مار در ادبیات پارسی یکی از نمادهای مهم به شمار می رود. تا جایی که حتی در ضرب المثل های روزانه نیز از آن استفاده می شود و با زندگی روزمره مردم درآمیخته. در گذشته دور مار نقش خباثت و دشمنی نیست و گاه نقش خدایی دارد. در ادبیات شاعران بزرگ پارسی چون مولانا، فردوسی، خیام، حافظ ... نیز بارها با معانی متفاوت استفاده شده است. هدف از این پژوهش بررسی نقش مار در زبان و ادبیات پارسی با تمرکز بر اشعار کهن پارسی است. برای این منظور برای بررسی ادبیات پارسی از شاعرانی چون مولانا، شاهنامه فردوسی، حافظ، فایز دشتستانی، اساطیر و ادبیات پارسی، بهتطبیق آنها پرداخته می شود. سوال مطرح شده مار در اشعار به چه معنایی به کار رفته است؟ روش جمع آوری اطلاعات در این پژوهش، کیفی و از نوع تحلیلی محتوا و نیز کتابخانه ای اسنادی و میدانی با استفاده از منابع مدون موجود و تجزیه وتحلیل داده ها و نمونه ها بوده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که نماد مار در ادبیات گاه جایگاه خدایی و پرستش و مفاهیمی همچون باروری، برکت، آب، حاصلخیزی را در برداشته است. کمکم شاهد تغییر بار معنایی مار هستیم تا جایی که بسیار کمرنگ شده است و جایگاه زبان برنده و موی معشوقه و اخلاق بد یار را گرفته است. دلیل این تغییر معنایی مار از خیر به شر آن هیچگاه مشخص نشده است. ممکن است دلیل این تغییر جایگاه، مربوط به دین یا تغییر شرایط آبوهوایی منطقه باشد. این پژوهش به سوالات مطرح شده دراین خصوص پاسخ داده است

تحلیل تطبیقی، نماد مار، مار، ادبیات پارسی