مستانه رحیمی مشکله - دانشجوی دکتری گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
زهره مصلح قهفرخی - هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
علیرضا ضیائی جاوید - هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

تشکیل خاک فرآیند پیچیده ای است که طی یک زمان طولانی و گذر از مراحل مختلف تحت تاثیر مجموعه به هم پیوسته ای از عوامل خاکسازی انجام میشود. در مناطق خشک و نیمه خشک، از میان عوامل خاکسازی، توپوگرافی از طریق سه جز وابسته شامل ارتفاع، زهکشی طبیعی و شیب باعث تفاوتهای معنیداری در ویژگیهای خاک در این نوع مناطق میشود. بر این اساس در این پژوهش چند منطقه خشک و نیمه خشک انتخابی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاکها مطالعه و علل تنوع و تکامل آنها در یک ترانسکت طولی در استان کردستان مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده خاکها در چهار رده انتیسول، اینسپتیسول، آلفیسول و ورتیسول طبقه بندی شدند که نشاندهنده ی تکامل پروفیلی از یک دامنه محدود (انتیسول ها) تا تکامل نسبتا قابل توجه (آلفیسول ها و ورتیسول ها) میباشد. از جمله فرآیندهای مهم خاکساز رخ داده در خاکهای مورد مطالعه انتقال کربناتها از سطح خاک و تجمع در افقهای زیرین، انتقال و تجمع رس، پدوتوربیشن و ذخیره کربن آلی در اعماق میباشد. با توجه به اینکه خاکهای مورد مطالعه دارای مواد مادری یکسان (آهکی) میباشند میتوان وجود این تنوع و تغییرات نسبتا زیاد در ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاکهای مطالعه شده را به تاثیر عوامل خاکساز به ویژه توپوگرافی (دامنه ارتفاع و موقعیت شیب) و موقعیت فیزیوگرافیکی آنها در منطقه نسبت داد.

انتقال رس، پایداری زمین نما، تکامل خاک، فاکتورهای خاکسازی، موادمادری