مستانه رحیمی مشکله - دانشجوی دکتری گروه علوم خاک دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
محمد جمشیدی - هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
محسن باقری بداغ آبادی - هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

مطالعه نحوه تشکیل و تکامل خاک، اطلاعات مبنائی مربوط به ویژگیهای خاک را در اختیار ما قرار میدهد. در این پژوهش به منظور بررسی تکامل خاک در دو منطقه از استان کردستان از شاخص تجمع رس استفاده شد. از آنجائیکه ضخامت افق آرجیلیک به عنوان افق تجمع رس نقش مهمی در توسعه و تکامل خاک دارد، از اینرو تشکیل این افق میتواند به عنوان یکی از شاخصهای ویژه برای بررسی روند تکامل خاکها به کار رود. بر اساس نتایج بدست آمده و محاسبه شاخص تجمع رس، خاکهای واقع شده در منطقه عباس آباد نسبت به خاکهای منطقه دیزج دارای افق آرجیلیک با ضخامت بیشتری بوده و از مدت زمان بیشتری برای تشکیل افق آرجیلیک برخوردار بوده است که در نهایت باعث تکامل بیشتر در این خاکرخ گردیده است. به طور کلی نحوه قرار گیری اراضی و شرایط ارتفاعی متفاوت خاکرخها باعث شده که در خاکرخ عباس آباد میزان رس بیشتر و کربناتها کمتر تجمع یابد. از طرف دیگر افزایش مقدار رس در طول خاکرخ و تشکیل افق مشخصه آرجیلیک بیانگر پایداری زمین نما و حاکم بودن فرآیند شستشو و انتقال ذرات ریز رس از افقهای بالائی به لایه های زیرین است. در خاکرخ دیزج میزان رس روند نامنظمی را طی کرده و تجمع ذرات رس در افق انتهایی و در نتیجه تشکیل افق آرجیلیک در اثر فرآیند شستشو یا ایلوویشن رس رخ داده اما به علت واقع شدن این اراضی در دشت دامنه ای، رسوبگذاری های مجدد مانع از تکامل خاک گردیده است.

افق آرجیلیک، تجمع رس، تکامل خاک، شاخص تکامل