علیرضا رادخواه - گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
سهیل ایگدری - گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

استخراج شن و ماسه در سیستم های رودخانه ای یک پدیده نسبتا رایج در سراسر جهان است، اما نگرانیهای زیادی در مورد اثرات اکولوژیکی ناشی از این عملیات وجود دارد. با توجه به اهمیت اکولوژیکی رودخانه ها و توسعه و گسترش فعالیتهای انسانی در این اکوسیستم ها، مطالعه حاضر با هدف بررسی اثرات ناشی از لایروبی و استخراج شن و ماسه در رودخانه ها انجام شده است. به طور کلی، تاثیرات استخراج شن و ماسه در رودخانه ها را میتوان در سه بخش مورد بررسی قرار داد که شامل اثرات فیزیکی، کیفیت آب و اثرات اکولوژیکی میباشد. در بخش اول، اثرات فیزیکی شامل ریزش حاشیه رودخانه ها و از بین رفتن سازه های مجاور، فرسایش در بخش بالادست در نتیجه افزایش شیب کانال و تغییر سرعت جریان و فرسایش در بخش پاییندست بهدلیل افزایش ظرفیت حمل جریان، تغییرات الگوهای رسوب در پایین دست، و تغییر در بستر کانال است. در بخش دوم، فعالیتهای استخراج و لایروبی ممکن است منجر به تخلیه بیرویه بار اضافی و نشت مواد شیمیایی/ سوخت به درون رودخانه شوند که این امر میتواند باعث کاهش کیفیت آب برای مصرفکنندگان پاییندست، افزایش هزینه تصفیه و مسمومیت آبزیان میشود. در بخش سوم، اثرات اکولوژیکی ناشی از فعالیتهای لایروبی در رودخانه ها مطرح میشود که از جمله مهمترین آنها میتوان به از دست دادن مستقیم زیستگاه، اختلال در توزیع گونه ها، کاهش نفوذ نور، کاهش تولید اولیه و کاهش فرصتهای تغذیه ای برای موجودات آبزی اشاره کرد.

سیستمهای رودخانه ای، لایروبی، استخراج شن و ماسه، اثرات اکولوژیکی، ماهیان