حسین اسدی - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، دانشگاه تهران

فرسایش خاک بدون شک مهمترین عامل تخریب خاک در سطح جهان و ایران است که دارای پیامدهای محیطی فراوان و گسترده ای است. فرسایش خاک به شکلهای مختلف آبی (سطحی و عمقی)، تودهای، شخم، برداشت محصول و بادی در گستره ایران و تقریبا در همه کاربریها وجود دارد. شدت تخریب و هدررفت خاک ناشی از فرسایش در ایران، در مواردی تا حدی است که نابودی کامل خاک را به دنبال داشته و دارد. پیامدهایی همچون پرشدن مخازن و تالابها با رسوب، آلودگی فیزیکی و شیمیایی منابع آب، وقوع پدیده گرد و غبار و آلودگی هوا و سیل، اهمیت حفاظت خاک را دوچندان میکند. دلایل تنوع و شدت فرسایش خاک در ایران را میتوان در دو گروه؛ عوامل طبیعی شامل، ویژگیهای اقلیمی، زمین شناسی و ژئومرفولوژی، توپوگرافی، و پوشش گیاهی، و عوامل انسانی شامل، کاربری اراضی، مدیریت خاک و کشاورزی، فرهنگی و جمعیتی، و شرایط اقتصادی دسته بندی کرد. کشور ایران از نظر همه ویژگیهای ذکر شده دارای تنوع بسیار زیادی و عمدتا در جهت ایجاد حساسیت و تشدید فرسایش خاک است. فعالیتهای آموزشی، اجرایی و پژوهشی در زمینه فرسایش و حفاظت خاک در کشور از اواسط دهه ۱۳۳۰ خورشیدی در ایران آغاز گردید و در این دوره بیش از چهل ساله، فعالیتهای متنوع و گستردهای در سطح کشور انجام شده است. در این مقاله، ضمن تببین وضعیت فعلی کشور از نظر فرسایش خاک، ساختار و پیشینه آموزشی، پژوهشی و اجرایی مربوطه در کشور مرور میشود. همچنین، برخی قوانین و اسناد بالادست بیان، و ضمن معرفی برخی کمیته های ملی، برخی دستاوردهای آنها ارائه میگردد.

تخریب خاک، رسوبدهی، فرسایش آبکندی، گرد و غبار، هدررفت خاک