تحلیل امنیت غذایی کشور تا ۲۰۵۰ با مدلسازی همبست آب، زمین، غذا و محیط زیست : چشم انداز و سیاست های لازم

ابهامات و نگرانیهای جدی در ارتباط با امنیت غذایی در کشور وجود دارد. موضوعاتی مثل افزایش جمعیت، خشکسالی و تغییر اقلیم بر این ابهامات و نگرانیها افزودهاست بهویژه اینکه منابع آب و زمین در کشور محدود است و مدیریت مصرف نهاده ها (مثل انرژی) و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای از ضروریات میباشد. هدف اصلی این مطالعه کمک به جهتگیری های صحیح در فعالیتهای کشاورزی و امنیت غذایی با ارزیابی کمی همبست آب-زمین-غذا-محیط زیست بود. بدین منظور، در این مطالعه سیستمی (سیستم ارزیابی یکپارچه آب، زمین، غذا و محیط زیست: (SEA۱ برای توصیف کمی و ارزیابی یکپارچه همبست آب-زمین-غذا -محیط زیست در سطح کشوری تهیه شد و با آن وضعیت کنونی و آینده تولید و تقاضا برای غذا در کشور بررسی گردید. مهمترین چالش های پیش رو عبارتند از: افزایش جمعیت و تامین غذای آنها، تغییر اقلیم، لزوم کاهش برداشت آب برای کشاورزی و محدودیتها در اراضی موجود مثل نامستعد بودن، شوری، پایین بودن ماده آلی خاکها و تغییر کاربری اراضی مستعد کشاورزی به غیر کشاورزی. مهمترین ظرفیتها عبارتند از مدیریت تقاضا از طریق تغییر رژیم غذایی و کاهش تلفات-ضایعات، فشرده سازی اکولوژیک و تغییر الگوی کشت. بر اساس چالش ها و ظرفیتها، این مطالعه دو برنامه راهبردی برای حرکت صحیح در محدوده افق ۲۰۳۰ ارایه نمودهاست. در صورت اجرای این برنامه ها با کشاورزی سر و کار خواهیم داشت که در آن بهره برداری از آب برای کشاورزی به هزینه مقداری کاهش خودکفایی در حد پایدار تعدیل شدهاست. تولید و خودکفایی در محصولات با آب مجازی بالا (مثل محصولات دامی یا علوفه ای، گیاهان قندی، دانه های روغنی تابستانه و برنج) کاهش می یابد که در نتیجه واردات آنها باید بیشتر شود و در مقابل تولید و صادرات محصولاتی با آب مجازی پایین مثل سیب زمینی، صیفی-سبزی، میوه جات و حبوبات افزایش پیدا میکند. در بهترین برنامه که اجرای آن تاکنون در این سرزمین تجربه نشده است، حفظ خودکفایی در شرایطی که استفاده از آب و خاک در مرز ایمن و پایدار باشد، در حد کنونی مقدور است و نه بیشتر، اما خودکفایی در گندم در حد کنونی حفظ شده یا افزایش مییابد. با اجرای این برنامه ها تراز تجاری بخش کشاورزی که در حال حاضر منفی است، همچنان منفی باقی خواهد ماند اگرچه با اجرای برنامه دوم شرایط تا حدودی بهبود مییابد. اجرای این برنامه ها مستلزم کوچک شدن سطح زیر کشت آبی است که در نتیجه آن اشتغال در بخش کشاورزی نیز کوچکتر میشود. در صورت عدم اجرای این برنامه ها و اقدامات توصیه شده این گزارش، ممکن است پیامدهای زیانبار ناشی از بهره کشی از منابع آب و خاک از مرزهای برگشتپذیر عبور کنند و اکوسیستم های طبیعی که پشتیبان نظام تولید بوده و میتوانند منبع درآمد جایگزین برای کشاورزان باشد (مثل بوم گردی) از بین رفته باشند. در این صورت احتمالا در آینده باید هزینه بیشتری برای مهار طبعات آنها صرف نمود (برای نمونه ایجاد ستادهای احیا دریاچه ارومیه و مبارزه باریزگردها) و یا به روشهای غیر متعارف و پرهزینه (مثل انتقال آب دریای خزر) روی آورد.