رویا احمدیوسفی - دانشجوی دکتری، ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
شهلا چوبچیان - دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
محمد چیذری - استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

بحران فرایندی است که به دلیل مجموعه­ای از عوامل طبیعی و غیرطبیعی به وقوع ­پیوسته و خسارات زیادی در بخش­های مختلف اقتصادی و اجتماعی به بار می­آورد. کشور ایران با توجه به داشتن شرایط اقلیمی و جغرافیایی خاص، همواره در معرض تهدیدات طبیعی ازجمله خشک سالی است و خسارات اقتصادی و اجتماعی بسیاری به خصوص در بخش کشاورزی متحمل می­شود. استان کرمان از مناطق مهم تولید محصولات کشاورزی در میان استان­های کشور با اقتصادی متکی به کشاورزی است. این امر موجب بهره­برداری بی­رویه از منابع آبی آن شده است. به­علاوه به دلیل قرار گرفتن این استان در مناطق خشک و کویری، مستعد وقوع پدیده خشک سالی است؛ که از مهم ترین موانع برای تحقق توسعه و بهبود وضع جوامع روستایی در این استان به شمار می­رود. امروزه با استفاده از برنامه­های جامع مدیریت بحران و به­کارگیری اقدامات موثر همراه با طرح­های کاربردی و تا حد امکان کم هزینه و چندمنظوره در مرحله­ی قبل، حین و پس از بحران، می­توان به میزان زیادی از شدت و گستردگی خسارات و تلفات ناشی از بحران کاست. در این راستا، پژوهش حاضر به دنبال بررسی میزان اجرای برنامه های مدیریت بحران خشک سالی در استان کرمان بوده تا با توجه به وضعیت اجرای آن­ها، راهکارهایی برای توسعه اجرای این برنامه ها در مناطق مختلف استان ارائه دهد. تحقیق از نوع کاربردی و ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه بوده و جهت تجزیه وتحلیل داده­­ها از نرم افزار SPSS۲۲ استفاده شد. نتیجه پژوهش نشان داد که میزان اجرای برنامه های مدیریت بحران خشک سالی استان کرمان در وضعیتی نامطلوب قرار دارد. بنابراین برای رفع کاستی ها یا موانع بر سر راه این برنامه ها، با اعطای تسهیلات و ساماندهی بازار گیاهان مقاوم به خشکی و مکانیزه کردن سایر مزارع و همچنین آموزش و آگاهی بیشتر به کشاورزان در رابطه با برنامه های مدیریت بحران خشک سالی، اجرای آن­ها را در اولویت قرار گیرد. با توجه به نقش مهم مشارکت جوامع محلی در اجرا و توسعه برنامه های مدیریت بحران خشک سالی، تمرکز بر روی این موضوع در طراحی و اجرای برنامه های مدیریت بحران خشک سالی و قرار گرفتن مدیریت بحران جامعه محور در اولویت سیاست گذاری و برنامه ریزی ضروری است؛ ­علاوه بر این، ارزیابی اجرای برنامه­های مدیریت بحران خشک سالی به منظور بررسی موفقیت ها و شکست های این برنامه­ها به عنوان فرایندی مداوم مدنظر قرار گیرد.

پدیده خشک سالی, برنامه های مدیریت بحران خشک سالی, شاخص نابرابری موریس