محمد ظاهری - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز.
ناهید کارگر - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه تبریز.

چکیده   تاثیرات متقابل فضایی و روابط عملکردی بین شهرها با نواحی پیرامونی واز آن جملهنواحی روستایی واقع در حوزه نفوذ آن­ها، به مرور منجر به تغییرات مختلف در عرصه­های گوناگون آن­ها می­گردد. ازجملهاین پدیده­هاتحرکات مکانی جمعیت به­صورت مهاجرت شهری- روستایی است. بدیهی است که این حجم مهاجران اثرات زیادی بر ساختارهای جمعیتی، اقتصادی و حتی کالبدی روستاها خواهند داشت. در مطالعه حاضر، علاوه بر بررسی روند تحولات ساختار جمعیتی، اقتصادی و کالبدی آن تعداد از سکونتگاه­های روستایی واقع درشرق تبریز که در جریان جنین تحرکاتی قرار گرفته­ و ویژگی خوابگاهی به­خود گرفته­اند، ریشه­یابی علل این شکل­گیری نیز مورد بررسی قرار می­گیرد. اساس مطالعه مبتنی بر مطالعات میدانی (مشاهده مستقیم، تکمیل پرسشنامه­های مختلف ومصاحبه با صاحب­نظران) می­باشد. جهت تحلیل داده­ها، از نرم­افزار آماری  SPSSو از روش­های آماریf.statistics  و xi۲ بهره گرفته می­شود. نتایج بررسی­ها نشان داد که روابط متقابل فضایی و نیز عملکردی موجود بین کلان­شهر تبریز و روستاهای مورد مطالعه، نقش عمده­ای در تحولات جمعیتی، اقتصادی و کالبدی روستاها داشته است. در این میان گسترش لجام گسیخته شهر تبریز و وجود مشکلاتی چون بالا بودن هزینه­های زندگی و مشکلات معیشتی، گرانی زمین و مسکن، آلودگی بیش از حد هوا به­عنوان عوامل دافع و در مقابل ارزانی زمین و مسکن، پاکیزگی هوا در روستاها، وجود تسهیلات حمل ونقل و جاده­های ارتباطی مناسب در روستاهای مورد مطالعه به­عنوان عوامل جاذب عمل کرده و بخشی از شهرنشینان را به سکونت در روستاهای مزبور سوق داده است.

واژگان کلیدی: روستاهای خوابگاهی, مهاجرت شهری- روستایی, کلان شهر تبریز