یوسف قویدل رحیمی - آب و هواشناسی، گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تربیت مدرس
محمد رضایی - آب و هواشناسی ماهواره ای دانشگاه تربیت مدرس

امواج گرمایی از جمله مخاطرات مهم آب و هوایی دنیا خصوصا ایران هستند و به­نظر می­رسد وقوع آن­ها در سال­های اخیر به­واسطه تشدید گرمایش جهانی از فراوانی بیش­تری نسبت به گذشته برخوردار شده است. پژوهش حاضر به بررسی کم و کیف وقوع و تحلیل سینوپتیک امواج گرمایی در استان کرمان پرداخته است. برای این کار ابتدا داده­های دمای بیشینه­ روزانه ماه ژوئیه (به­عنوان گرم­ترین ماه سال) ۴ ایستگاه سینوپتیک کرمان، بم، انار و سیرجان در یک دوره­ آماری ۲۴ ساله (۱۹۸۶-۲۰۰۹) از سازمان هواشناسی کشور اخذ و مورد استفاده قرار گرفته­اند. جهت طبقه­بندی امواج گرمایی، داده­های دما استاندارد شده و بر اساس آن، آنومالی­های ۰ تا ۷۵/۰ به­عنوان موج گرم، ۷۵/۰ تا ۵/۱ موج گرم شدید و بالاتر از ۵/۱ به­عنوان موج ابر گرم تعیین شدند. اعداد آستانه­ ۲/۴۱، ۱/۴۲ و ۱/۴۳ درجه­ سانتی­گراد به­ترتیب آستانه­ موج گرم، گرم شدید و ابر گرم برای مجموع ایستگاه­ها مورد محاسبه و حداقل تداوم آن دو روز مد نظر قرار گرفته است. بر این اساس در طی دوره­ آماری مورد مطالعه، ۷ موج گرمایی مشخص شد که از بین آن­ها ۳ موج گرم شدید و ۱ موج ابر گرم شناسایی گردید. موج ابر گرم تیرماه ۱۳۷۷ جهت تحلیل سینوپتیک انتخاب شد. موج ۳ روزه­ مذکور با میانگین دمایی ۱۱/۴۳ درجه­ سانتی­گراد، شدیدترین موج گرمای استان کرمان در طول دوره­ آماری مورد مطالعه بوده است. نتایج تحلیل سینوپتیک موج ابر گرم نشان داد که استقرار کم­فشار گنگ در سطح زمین و حاکمیت پرارتفاع جنب حاره­ای آزور در سطوح بالا و هم­چنین ضخامت زیاد جو بر روی منطقه­ مورد مطالعه، موجب فرونشینی هوای گرم و گرمایش بیش از حد سطح زمین شده و موج ابر گرم یاد شده را به­وجود آورده است.

موج گرما, طبقه بندی امواج گرمایی, موج ابر گرم, تحلیل سینوپتیک, استان کرمان