شهریور روستایی - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز.
محسن احدنژاد - استادیار گروه جغرافیا دانشگاه زنجان نویسنده مسئول.
اکبر اصغری زمانی - استادیار گروه جغرافیا دانشگاه زنجان.
علیرضا زنگنه - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری
شهرام سعیدی - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری

چکیده اسکان غیررسمی، که به­موجب شهرنشینی شتابان در جهان معاصر به­وجود آمده است، نتیجه نابرابری­های اقتصادی-اجتماعی است که در سطح مناطق شکل گرفته، که شهرها و خصوصا کلان شهرهای کشور را با مشکلات فراوانی مواجه ساخته است. شهر کرمانشاه به­عنوان یکی از کلان شهرهای کشور با پدیده اسکان غیررسمی مواجه است. از جمله سکونتگاه­­های اسکان غیررسمی در شهر کرمانشاه محله دولت­آباد و محله شاطرآباد است که در این مقاله به ارزیابی، اسکان غیررسمی در این محلات پرداخته پرداخته شده است. هدف از این پژوهش، ارزیابی اسکان غیر رسمی در شهر کرمانشاه است. که به این منظور از روش تحلیلی-کمی با رویکرد کاربردی برای انجام پژوهش استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش محله دولت­آباد در حاشیه غربی و محله شاطرآباد در ضلع شرقی شهر کرمانشاه می­باشد و برای این منظور از اطلاعات بلوک­های آماری سال ۱۳۸۵ و از ۳۰ شاخص که با روش­های آماری به ۳ عامل ترکیبی تبدیل شده و نتایج با بهره­گیری از مدل تحلیل عاملی و با کمک نرم­افزارهای Arc/Gis و Arc/View ارزیابی شده، استفاده گردیده است. نتایج به­دست آمده، در محله دولت­آباد حاکی از آن است که تعداد ۲۰ بلوک معادل ۱/۱۱% درصد در وضعیت مناسب، ۳۱ بلوک معادل ۲/۱۷% درصد نسبتا مناسب، ۵۷ بلوک معادل ۷/۳۱% درصد متوسط، ۵۰ بلوک معادل ۸/۲۷% درصد نسبتا نامناسب  و ۱۶ بلوک معادل ۹/۸% درصد نامناسب بوده­اند. نتایج تجزیه و تحلیل برای محله شاطرآباد نمایانگر این است که تعداد ۱۲ بلوک معادل ۵/۴ درصد نامناسب، ۷۴ بلوک معادل ۲۸ درصد نسبتا نامناسب، ۹۲ بلوک معادل ۸/۳۴ درصد متوسط، ۶۰ بلوک معادل ۷/۲۲ درصد نسبتا مناسب  و ۱۳ بلوک معادل ۹/۴ درصد مناسب شناخته شده­اند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که بلوک های شهر کرمانشاه مکانی برای تبلور تمایزات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی است. این سکونتگاه­ها جلوه­ فقر به­شمار می­روند که از لحاظ پویایی روند متفاوتی را طی می­کنند. وجود نواحی نابرابر در فضای شهر کرمانشاه به جدایی گزینی فضایی، اجتماعی و اقتصادی منجر گردیده است. که ذکر این نکته لازم است که نتایج حاصله صرفا با تکیه بر­ شاخص­های مورد استفاده در این مقاله می­باشد و در صورت عدم مشکلات آماری و به کار­گیری شاخص­های بیشتر این احتمال وجود دارد که نتایج تحت تاثیر قرار گیرد.

واژگان کلیدی: اسکان غیررسمی, کرمانشاه, تحلیل عاملی, سیستم اطلاعات جغرافیایی