ارزیابی توان محیطی استان آذربایجان غربی برای کشت کلزا بر اساس روش AHP و مدل TOPSIS

کلزا با اختصاص ۱۵ درصد کل تولید روغن گیاهی در جهان بعد از سویا و نخل روغنی، مقام سوم را در بین دانه­های روغنی به­خود اختصاص داده است. اقلیم، توپوگرافی، خاک و استعداد اراضی از مهم­ترین مولفه­های محیطی هستند که استعداد و قابلیت تولید محصول زراعی در یک منطقه به آن­ها وابسته است. در این تحقیق سعی شده است با ارزیابی تناسب اراضی بر اساس این معیارها، اراضی مستعد کشت کلزا در سطح استان آذربایجان ­غربی شناسایی شود. در تحقیق حاضر از داده­های اقلیمی از قبیل دما، بارش، درجه روز، رطوبت نسبی، تعداد روز یخبندان، و ساعات آفتابی، ایستگاه­های سینوپتیک و باران­سنجی سطح استان از بدو تاسیس تا سال ۱۳۸۸ مربوط به هر یک از مراحل فنولوژیکی رشد کلزا و داده­های منابع زمینی از قبیل لایه­های توپوگرافی، قابلیت اراضی، عمق خاک و کاربری اراضی، استفاده شده، و مطالعه و بررسی هر یک از آن­ها در رابطه با نیازهای اقلیمی و اکولوژیکی کلزا صورت گرفت. سپس با استفاده از روش واسطه­یابی کریجینگ در نرم­افزار Arc GIS ۹.۳ هر یک از نقشه­های عناصر اقلیمی تهیه و لایه­های اطلاعاتی طبقه­بندی شدند. به منظور اولویت­بندی و ارزیابی معیارها و لایه­های اطلاعاتی در رابطه با هم و تعیین وزن آنها از روش AHP استفاده شد. سپس ترکیب و تحلیل فضایی اطلاعات با استفاده از مدل TOPSIS در محیط GIS صورت گرفت و لایه نهایی ارزیابی توان محیطی برای کشت کلزا تهیه شد. بر اساس نتایج به دست آمده، اراضی استان از نظر پتانسیل اقلیمی و محیطی برای کشت کلزا به چهار طبقه خیلی مناسب (۶/۱۸%)، مناسب (۴/۳۴%)، متوسط (۱/۳۲%) و ضعیف (۷/۱۴%) تقسیم­بندی شدند.

Keywords:

آذربایجان غربی , اقلیم , AHP , کلزا , GIS , TOPSIS