محمد سلیمانی - دانشگاه خوارزمی تهران
نرگس احمدی فرد - جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران
اصغر رشیدی ابراهیم حصاری - جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران
سعید زنگنه شهرکی - جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران

اگر توسعه پایدار شهری را کارآمدی اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفظ محیط زیست بدانیم یکی از پیش­شرط­های مهم تحقق آن، بهینه­سازی انواع بهره­گیری از زمین شهری است که در غیر این صورت شهرها دچار پدیده گسترش افقی و یا گسترش بی­رویه می­شوند. تاکنون مدل­های مختلفی برای شناخت شکل شهر و سنجش میزان پراکنش آن ارائه شده است. این تحقیق سعی بر آن دارد تا از طریق مدل­های مختلف مانند تحلیل زمانی تراکم شهری، روش توزیع چارکی، درجه توزیع متعادل، درجه تجمع و مدل هلدرن، میزان گسترش افقی شهر تهران را در دهه­های مختلف محاسبه نموده و سپس از میان عوامل موثر برگسترش افقی شهر تهران، تاثیر برنامه­های دولت را مورد توجه قرار دهد. در ادامه با استفاده از آمارهای رسمی مرکز آمار ایران و مطالعات کتابخانه­ای و با توجه به طرح­های شهر تهران، سهم نقش دولت در گسترش افقی شهر نشان داده شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که دولت در فرآیند شتاب­زده عرضه زمین و الحاق عرصه­های وسیعی به­صورت بافت­های روستایی کم­تراکم و اراضی کشاورزی و بایر به محدوده شهر و هم­چنین به­دلیل فقدان طرح و مدیریت کارآمد زمین و تفکیک­های غیرقانونی، شهر تهران را دچار گسترش افقی نموده است؛ در نتیجه با توجه به اصول توسعه پایدار شهری این شکل نمی­تواند شهر تهران به سمت پایداری سوق دهد. بنابراین بایستی با استفاده از سیاست­های کنترلی از گسترش بیش­تر این پدیده در همه شهرهای کشور جلوگیری کرد.

گسترش افقی, شکل شهر, برنامه های دولت, شهر تهران