بررسی نقش مدیریت مشارکتی در کاهش آثار سیل (مطالعه موردی: روستاهای حوضه رودخانه زنگمار ماکو)

مخاطرات طبیعی به­عنوان بخشی از واقعیت­های گریزناپذیر محسوب می­شوند که عمدتا کنترل وقوع آن­ها خارج از عهده بشر است، مدیریت بلایای طبیعی به­ویژه سیلاب، مجموعه اقداماتی است که قبل از وقوع، در حین وقوع و بعد از وقوع بلایا برای کاهش هر چه بیش­تر آثار و عوارض آن­ها انجام می­گیرد. در این میان پدیده سیل یکی از حوادث پیش­بینی نشده و ویرانگر در مناطق روستایی کشور محسوب می­شود. در روستاهای منطقه مورد مطالعه (حوضه رودخانه زنگمار) نیز که معیشت و فعالیت ساکنان آن دائما تحت تاثیر سیل می باشد، خسارات بسیاری را از نظر جانی و مالی برای روستاییان ایجاد می­نماید. هدف این تحقیق، شناسایی زمینه های کاهش آثار مخاطرات طبیعی به­ویژه سیل در نواحی روستایی به­صورت مشارکتی و ارائه پیشنهادهایی برای کاهش آثار سیل در نواحی روستایی از طریق مشارکت مردم محلی می­باشد. در این پژوهش برای کسب داده­های موردنیاز، از دو شیوه کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه و مشاهده) استفاده شده است. برای پوشش دادن کل حوضه رودخانه زنگمار از میان روستاها که در سه طبقه با آسیب پذیری بالا، متوسط و کم که مجموعا ۶۳ روستا بودند، ۲۱ روستا به­صورت تصادفی انتخاب شدند و در مرحله بعد با استفاده از فرمول کوکران، تعداد ۲۹۲ نفر از سرپرست خانوار به­عنوان نمونه مشخص گردید. از بین گروه مسئولان نیز ۵۰ نفر از ۵ سازمان مرتبط با امور سیل روستاها به­عنوان نمونه انتخاب و پرسشنامه­ها توسط آن­ها تکمیل گردید. داده­های جمع آوری شده با استفاده از نرم­افزار spss مورد آنالیز شده است. نتایج حاصل از آزمون پیرسون بیانگر آن است که بین نوع نگرش مشارکتی روستاییان با کاهش مخاطرات سیل رابطه معناداری وجود دارد. برای شناسایی ابعاد و متغیرهای موثر در مدیریت سیل از دیدگاه نمونه­ها از آزمون T- تک­نمونه­ای و تحلیل واریانس استفاده شده که نتایج به­دست آمده از این آزمون بیانگر وجود تفاوت در اهمیت بسترها و عوامل زمینه­ساز در مدیریت مشارکتی و کاهش مخاطرات ناشی از سیل از نظر مسئولان و مردم روستایی می­باشد. به­گونه­ای که از دیدگاه مسئولان بسترها و زمینه­های اجتماعی در اولویت اول و بسترها و زمینه­های اقتصادی و زیرساختی در رتبه دوم و سوم جای می­گیرند. اما از دیدگاه مردم روستایی، بسترها و زمینه­های اجتماعی در اولویت اول قرار دارند ولی جایگاه بسترها و زمینه­های زیرساختی با اقتصادی عوض شده است هم­چنین در همه ابعاد مشارکت هر دو گروه روستاییان و مسئولان اعتقاد به مشارکت در دوره قبل از وقوع سیل دارند که این مطلب نشان­دهنده اهمیت پیشگیری و مدیریت ریسک در مقابله با سیلاب است.

Keywords:

بلایای طبیعی , مدیریت سیل , مدیریت مشارکتی , روستاهای حوضه رودخانه زنگمار , شهرستان ماکو