رحمت الله فرهودی - جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران
سیدموسی پورموسوی - جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه امام حسین (ع).
سیدعلی حسینی - جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران
سیدمحمد حسینی - جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، دانشگاه تهران

یکی از مسائل مهم در حوزه برنامه­ریزی شهری، چگونگی رشد و توسعه فضایی شهر و الگوی حاصل از آن می­باشد. الگوی حاصله از توزیع فضایی فعالیت­های انسان شهری که از آن به فرم یا شکل شهر یاد می­شود، بنابر ماهیت پویا و متغیر شهرها همیشه در حال تغییر و دگرگونی بوده است. اما ناپایدارترین و نامطلوب­ترین شکلی که شهرها تاکنون به­خود دیده­اند، شکل گسترده یا گسترش افقی شهری می­باشد. شهر مشهد دومین کلانشهر کشور که به­عنوان شهر مورد مطالعه در این پژوهش انتخاب شده، از این مقوله مستثنا نمی­باشد. بررسی حاصله از این تحقیق، رشد افقی سریع و بی­برنامه­ای این شهر را در جهات مختلف در دهه­های اخیر (۱۳۳۵- ۱۳۸۵) و اثرات زیست محیطی آن، به­ویژه تاثیرات نامطلوب بر منابع خاک را نشان می­دهد. این مهم که با استفاده از روش­های مختلف مانند عکس­های هوایی، نقشه­های موجود در سازمان­ها، نقشه­های توپوگرافی و خاکشناسی و نرم­افزارهای GIS و SPSS انجام شده است، نتیجه می­دهد که از سال ۱۳۳۵ تا سال ۱۳۸۵ در اثر توسعه مناطق شهری و صنعتی در حومه شهر مشهد ۸/۲۷۷۴۷ هکتار از خاک­های محدوده شهر با درجات مختلف مرغوبیت کشاورزی، برای همیشه از چرخه تولید خارج شده­اند که ۱۰۲۸۸ هکتار (۳۷ درصد) جزو اراضی کلاس I، ۶۲۳۳ هکتار (۲۲ درصد) جزو اراضی کلاس III،  ۹۰۸۹ هکتار (۳۳ درصد) جزو اراضی کلاس IV و ۲۱۴۷ هکتار (۷.۷ درصد) جزو اراضی کلاسVI  بوده است.

گسترش افقی, مشهد, منابع خاک, کشاورزی پیراشهری, شکل پایدار