محمدحسین رضائی مقدم - گروه آموزشی ژئومورفولوژی دانشگاه تبریز
نوشین پیروزی نژاد - جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی)، دانشگاه تبریز

تغییرات مجرای رودخانه، فرسایش کناره­ای و رسوبگذاری کناره­ای فرایندهای طبیعی رودخانه­های آبرفتی هستند. این مقاله با هدف بررسی جابه­جایی مئاندر و تغییرات الگوی رودخانه و تاثیر آن بر وضعیت فرسایش و رسوبگذاری رودخانه گاماسیاب در استان کرمانشاه انجام شده است. در این مطالعه از عکس­های هوایی سال­های ۱۳۳۴، ۱۳۴۸، ۱۳۸۲ و تصاویر ماهواره­ای IRS سال ۱۳۸۹ با قدرت تفکیک ۸/۵ متر استفاده شده است. با انجام عملیات مختصات­دار کردن عکس­های هوایی در نرم­افزارARC MAP  بر اساس نقشه­های ۲۵۰۰۰/۱ مسیر رودخانه رقومی شده و رودخانه به ۱۲ بازه تقسیم شده است. با انطباق مسیرهای رودخانه برای دوره­های متوالی مکان­هایی که جابه­جایی داشته­اند شناسایی شده­اند. با استفاده از نرم­افزار ARC MAP پلی­گون­هایی که نشان­دهنده اختلاف بین دو موقعیت رودخانه هستند ترسیم شده و مساحت سطوح فرسایشی و رسوبگذاری برای هر طرف از رودخانه به­طور جداگانه­ای محاسبه شده است. از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۸ مساحت سطوح رسوبگذاری شده در طول رودخانه ۵/۲۵۸ هکتار، از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۸۲ این مساحت ۶/۴۰۲ هکتار و از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۹ مساحت سطوح رسوبگذاری شده ۹/۱۱۲ هکتار بوده است. از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۸ مساحت سطوح فرسایش­یافته ۳۴۷ هکتار، از سال۱۳۴۸ تا  ۱۳۸۲ این مساحت ۷/۴۱۴ هکتار و از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۹ سطوح فرسایش­یافته ۲/۱۳۸ هکتار بوده است. نتایج نشان داد که سطوح فرسایش­یافته در رودخانه گاماسیاب بیشتر از سطوح رسوبگذاری شده می­باشد و این به­دلیل جابه­جایی و تغییر مسیر رودخانه می­باشد به­طوری که بعضی از قسمت­های رودخانه بیش از ۴۰۰ متر جابه­جایی داشته است.

جابه جایی رودخانه, فرسایش کناره ای, رسوبگذاری کناره ای, تصاویر ماهواره ای IRS, رودخانه گاماسیاب