مهناز جدیدی - دانشجوی دکتری برنامه ریزی محیط زیست، دانشکده محیط زیست پردیس فنی دانشگاه تهران
محمدجواد امیری - عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست پردیس فنی دانشگاه تهران

از دیرباز تاکنون شهرها مرکز تحولات زیست محیطی، اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی بوده و نقش بنیادی در رشد و توسعه جوامع دارند. برنامه ریزی شهری به منظور کنترل موقعیت های آینده توسط اقدامات فعلی در شهرها در تدوین الگوی پایدار توسعه شهری ومنطقه ای بسیار حائز اهمیت است. مشکلات شهری پس از انقلاب صنعتی سبب شد تا برنامه ریزان و مدیران شهری با رویکرد انتقادی نسبت به روند توسعه گذشته شهر، الگوی مناسبی برای توسعه آینده جستجو نمایند. بنابراین م وضوعاتی مانند علوم اجتماعی بیشتر مورد توجه قرار گرفت و نظریه های مختلفی از جمله نظریه انتقادی در این حوزه شکل گرفت. گفتمان انتقادی، برنامه ریزان را از نگاه صرف اقتصادی به سایر افق های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ا کولوژیکی معطوف نموده و پایه گذار تکوین نظام تعاملی گفتگومدارانه بین برنامه ریزان و جامعه شده است. هدف نهایی نظریه های انتقادی در برنامه ریزی، بازگشت به اخلاف هنجاری در روابط بین الملل و در حقیقت کاهش نابرابری های جهانی، برقراری عدالت بین المللی، احترام به تنوع و تفاوت ها می باشد. هدف این مطالعه، بررسی کاربرد تئوری های انتقادی در برنامه ریزی برای رسیدن به توسعه شهری پایدار می باشد که روش تحقیق آن از نظر ماهیت، توصیفی- تحلیلی می باشد. بررسی ها نشان می دهد موضوعی که در برنامه ریزی شهری و محیط زیست نادیده گرفته شده، رشد فلسفه انسانی می باشد که منجر به عدم توجه به ارزش ها شده است؛ در حالیکه بسیاری از این ارزش ها به رفتار و عمل افراد جامعه در شهر شکل می دهند. بنابراین برای برنامه ریزی پایدار شهری باید درنظر داشت هک متناسب با محتوا، رویه مناسب را پیدا نمود؛ زیرا برنامه ریزی ماهیتی اجتماعی و مشارکتی دارد و تنها در صورت توجه توامان و محتوا و ارزش ها و رویه ها می توان آن را به عمل نزدیک نمود.

نظریه انتقادی، برنامه ریزی محیط زیست، شهر، پایداری توسعه، برنامه ریزی مشارکتی