سعید امیرحاجلو - استادیار گروه باستان شناسی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

تحلیل الگوی استقرار در باستان­شناسی به مفهوم مطالعه رابطه استقرارها با یکدیگر و ارزیابی میزان اثرگذاری متغیرهای محیطی و فرهنگی بر توزیع، جابجایی و تحولات سکونتگاه­ها و تغییرات جمعیتی در گذر زمان است. اگرچه این پژوهش­ها در دنیا با بهره­گیری از روش­های ترکیبی و میان­رشته­ای به پیشرفت رسیده، کاستی­ها و اشکالات «برخی» از پژوهش­های منتشر شده در ایران قابل تامل است. نامناسب بودن روش بررسی میدانی، اتکاء صرف به گاهنگاری نسبی، عدم توجه به علوم پایه، تصاویر ماهواره­ای و هوایی و روش­های سنجش از دور، وسعت محوطه­ها، فرایندهای تافانومیک، تحلیل­های آماری، نظریه­ها و روش­های تحلیل فضایی و عوامل اقتصادی از این جمله­اند. بر این اساس، در این مقاله پیشنهاداتی برای مطالعات الگوی استقرار بر پایه روش­های ترکیبی ارائه شده­است. از جمله این روش­ها، مطالعه متون تاریخی در پژوهش­های دوران تاریخی و اسلامی، بررسی فشرده و توجه به پدیده­های برون­سایتی به ویژه در پژوهش­های پس از عصر نوسنگی، پرداختن به الگوی استقرار پس از گاهنگاری­های مطلق، تحلیل بقایای جانوری، گیاهی، آزمایش خاک و روش­های ژئوفیزیکی، تحلیل­های آماری متناسب با داده­ها، تحلیل الگوها و روابط اقتصادی استقرارها، تحلیل فضایی استقرارها بر پایه نظریه­ها و مدل­های روزآمد است.

تحلیل الگوی استقرار, باستان­شناسی فضایی, باستان­شناسی منظر, پهنه فرهنگی