اشرف اسدی - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

هدف این پژوهش، بررسی الگوهای فرارفت دمای لایه های سطحی در روزهای همراه با رخداد گرماهای فرین ایران می­باشد. برای انجام این کار، از پایگاه داده اسفزاری که بر پایه داده های میانگین دمای روزانه ۶۶۳ ایستگاه همدید و اقلیمی کشور از ۱/۱/۱۳۴۰ تا ۱۱/۱۰/۱۳۸۳ تهیه شده است، استفاده شد. داده های دما ، مولفه باد نصف النهاری و مولفه باد مداری، ارتفاع ژئوپتانسیل و فشار تراز دریا نیز در همین بازه زمانی در تلاقی های ۵/۲ درجه از مجموعه داده­های بازسازی شده پایگاه NCEP/NCAR فراهم گردید. ابتدا با استفاده از نمایه انحراف بهنجار شده دما (NTD) روزهای همراه با گرمای فرین مشخص شد. سپس براساس بزرگی و گستره رویداد­ها، داده­ها مرتب و ۲۶۴ روز اول که نمایه­ انحراف بهنجار شده ­دما بیش از ۲ درجه سانتی گراد بود ()، به عنوان نمونه گرمترین و فراگیرترین روزها انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. الگوهای فرارفت در ۳ تراز ۱۰۰۰، ۹۲۵ و ۸۵۰ هکتوپاسکال نیز به همراه نقشه های انحراف بهنجار شده­ی دمای ایران طی دوره مورد بررسی محاسبه و ترسیم شد. بررسی الگوی نقشه­ای فرارفت در هر ۳ تراز گویای فرارفت گرم جنوبی و غربی به سوی ایران بود. پس از بررسی های صورت گرفته بر روی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال ، مقادیر فشار تراز دریا، نقشه های فرارفت دما و نقشه های ناهنجاری دمایی ایران در روزهای گرم فرین مشخص شد که قرارگیری کشور در زیر نیمه شرقی ناوه وهمینطور در زیر محور تاوه بالایی ، گسترش پر فشار در سطح زمین ایران واستقرار کم فشار بر سطح زمین کشورهای غربی و جنوبی منجر به برقراری جریانات جنوبی و غربی و رویداد این پدیده های فرین گرم بوده است.

الگوهای نقشه ای, ایران , فرافت دما , گرمای فرین, نمایه ی انحراف بهنجار شده دما