شاهرخ زادولی خواجه - دانش آموخته ی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
اکبر اصغری زمانی - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
فاطمه محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه تبریز، تبریز،ایران

ساختار فضایی شهرها نحوه ی استقرار مجموعه ای از عناصر کالبدی و عملکردی در ارتباط با محورهای مواصلاتی، فرم شهری و جمعیت می باشد. در سیر توسعه ی شهرها تغییرات گسترده ای در ساختار فضایی آنها رخ داده است که این تغییرات مواقعی به تعادل فضایی بین عملکردهای شهری و جمعیت و مواقعی به قطبی شدن و نابرابری فضایی منجر گردیده است. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از تحقیق حاضر ارزیابی ساختار فضایی کلان شهر تبریز از منظر پراکنش هسته های عملکردی به منظور بازاندیشی در توزیع فضایی عملکردهای شهری در مناطق ۱۰گانه متناسب با جمعیت می باشد. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر توصیفی-تحلیلی با ماهیت علی-همبستگی می باشد که به منظور جمع آوری اطلاعات از روش اسنادی و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های مرکز میانگین، بیضی انحراف معیار، تخمین تراکم کرنل، شاخص نزدیک ترین همسایه و رگرسیون وزنی جغرافیایی استفاده شده است. قابل ذکر است که در این تحقیق ۹ عملکرد مذهبی، آموزشی، تجاری، درمانی، فرهنگی، صنعتی، فضای سبز، تفریحی-گردشگری و اداری مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که پراکنش فضایی هسته های عملکردی به جزء عملکردهای صنعتی، تجاری و تفریحی-گردشگری دارای ساختار فضایی تک هسته ای در مرکز شهر می باشند. از طرفی همبستگی بین هسته های عملکردی و جمعیت کلان شهر تبریز بر اساس آزمون رگرسیون فضایی در حد متوسط یعنی ۵۹ درصد بوده است. بدین ترتیب عدم تعادل در توزیع هسته های عملکردی در کلان شهر تبریز نمایان است و مطلوب ترین رابطه بین هسته های عملکردی با جمعیت نیز مربوط به مناطق ۲، ۸، ۳ و ۴ می باشد.

قطبی شدن, ساختار فضایی شهر, عملکردهای شهری, کلان شهر تبریز