سید مهدی موسوی کوهپر - دانشیار باستان شناسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس
محمد رضا محمدی - دانشیار زبان روسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس
آناهیتا شاهرخی - دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس

استفاده از سبک­های یکسان هنری و معماری در بناها و آثار آیینی یکی از بارزترین و مشهودترین گونه ها از روابط فرهنگی و تاریخی میان ملت­هاست. یکی از نمونه­های این پدیده شباهت هنر و معماری در ابنیه مذهبی مناطق شمالی ایران، به خصوص مازندران، با مساجد جنوب داغستان در منطقه قفقاز شمالی است، که با توجه به استیلای سیاسی و اجتماعی ایران تاریخی از دوره ساسانی تا پیش از حکومت تزارها، تحت تاثیر فرهنگ و هنر ایرانی بوده و در جغرافیای جهان ایرانی قرار دارد. جنوب این سرزمین، که از راه آبی دریایی از استان­های شمالی ایران آنچنان دور نیست، و شمال ایران به لحاظ هنری و فرهنگی مشترکات زیادی با یکدیگر دارد. در استان مازندران معماری ویژه­ای در برخی بناها از قبیل تکایا، حسینیه­ها و سقانفارها دیده می­شود که شباهت زیادی به بناهای مذهبی موجود شامل مساجد و تکایا در جنوب داغستان دارد که بین قرون ۱۷ تا ۱۹ میلادی ساخته شده­اند. بیشتر شباهت ها در استفاده از کنده­کاری­های چوبی، حکاکی و نقاشی در تزئینات داخلی بنا، بر روی ستون، سرستون، بدنه و سقف و یکسانی شکل پلان است که از دوران صفوی ابتدا در مازندران و سپس در داغستان شکل گرفته است. این نوع سبک را امروزه در داغستان همچنان پرسیسکی یا ایرانی می­نامند. این شباهت هنری نشانگر ارتباط هنرمندان و فرهیختگان ایرانی و داغستانی با یکدیگر و نقش ایرانیان در توسعه فرهنگی و مذهبی داغستان است.

هنر ایرانی و اسلامی, معماری آیینی, روابط فرهنگی, ایران, قفقاز