آسیه مخلوق
حسن نصراله زاده ساروی

هدف از این مقاله بررسی تغییرات جمعیت و بیوماس سیانوفیتا با توجه به تغییرات فصلی (دمایی) در حوضه جنوبی دریای خزر بود. در این بررسی از نواحی مختلف حوضه جنوبی دریای خزر در دو دوره مطالعاتی در سالهای ۱۳۷۵ و ۱۳۷۸ تا ۱۳۷۹ مجموعا ۴۳۲ نمونه، از ۱۸ ایستگاه دارای حداکثر عمق ۱۰ متر، جمع آوری گردید و سپس مورد آنالیز کمی و کیفی قرار گرفت. نتایج بدست آمده در سال ۱۳۷۵ نشان می دهد که از مجموع ۸۱ گونه فیتوپلانکتون، ۹ گونه (۱/۱۱ درصد) متعلق به شاخه سیانوفیتا بوده است. در فصول گرم (بهار و تابستان) حداکثر بیوماس و تراکم سیانوفیتا در منطقه غربی بوده است (۰۹/۴ میلی گرم عدد در مترمکعب و ۱۰۶* ۶۵/۱ عدد در مترمکعب)، در حالی که در فصول سرد (پاییز و زمستان) حداکثر میزان بیوماس و تراکم در منطقه شرقی مشاهده گردیده است (۳۶/۳ میلی گرم عدد در مترمکعب و ۱۰۵* ۵/۱ عدد در مترمکعب). حداقل درجه حرارت طی سال (جز پاییز) در منطقه غربی و حداکثر آن در منطقه شرقی و یا مرکزی بوده است. در سال ۱۳۷۹-۱۳۷۸، از تعداد کل ۱۶۰ گونه فیتوپلانکتون، ۲۵ گونه (۶/۱۵ درصد) را سیانوفیتا تشکیل داده است. حداکثر بیوماس و تراکم در بهار و تابستان در هر سه منطقه بطور پراکنده دیده شده است (۷۸/۳ میلی گرم عدد در مترمکعب و ۱۶*۰۷/۱ عدد در مترمکعب). ولی در پاییز و زمستان حداکثر بیوماس و تراکم همانند سال ۱۳۷۵ در منطقه شرقی مشاهده گردیده است (۵/۱۵۶ میلی گرم بر مترمکعب و ۱۰۶*۱۸/۲ عدد در مترمکعب). حداقل درجه حرارت تقریبا در همه فصول در منطقه غربی بوده و حداکثر درجه حرارت در منطقه شرقی دیده شده است. این بررسی نشان می دهد که بیشترین تراکم سیانوفیت ها در تابستان است که می تواند مربوط به افزایش درجه حرارت و میزان روشنایی باشد. نتایج بدست آمده از آنالیز آماری غیرپارامتریک نشان می دهد که بین فصول مختلف در سالهای ۱۳۷۵ و ۱۳۷۹-۱۳۷۸، تراکم و بیوماس سیانوفیتا اختلاف معنی داری نداشته است )۰۵/۰(P>. نتایج در نواحی مختلف (غربی، شرقی و مرکزی) نیز مشابه فصول بوده است. دینامیک جمعیت سیانوفیتا بیشتر تحت تاثیر ترکیب خاصی از عوامل محیطی است تا ارتباط مستقیم بین عوامل محیطی (از قبیل دما) و سیانوفیت.

سیانوفیتا؛ تغییرات فصلی؛ بیوماس؛ تراکم؛ دریای خزر؛ ایران