منصور ذبیحی
محمد پورکاظمی
رضوان اله کاظمی
ابوالقاسم کمالی

هامون ماهی (Schizothorax zarudnyi) یکی از با ارزشترین گونه های اقتصادی بومی از سیستم آبهای جریان دار رودخانه ای به آبهای ساکن، تالابهای سه گانه هامون و چاه نیمه های سیستان می باشد. در این مطالعه، چرخه تولید مثل، نوع تخم ریزی، زمان تخم ریزی و همچنین محدوده دمای تخم ریزی این ماهی با انجام زیست سنجی، کالبد شکافی، توزین گناد و کبد از تیرماه ۱۳۷۷ لغایت خرداد ماه ۱۳۷۸ مورد بررسی قرار گرفتند. حداکثر مقدار شاخص وزنی گناد Gondosomatic Index (GSI)، ۷.۹ و ۹.۶۳ بترتیب در ماههای اسفند و فروردین با میانگین دمای ماهانه ۱۴ تا۱۸ درجه سانتیگراد و حداقل مقدار (GSI)، ۰.۹۲ در اردیبهشت ماه مشاهده گردید. تغییرات مقادیر GSI نشان از داشتن چرخه تولید مثل سالانه می باشد که تقریبا از اردیبهشت ماه شروع و در فروردین ماه سال آینده خاتمه می یابد. قطر اووسیتها از مهرماه که با افزایش معنی دار GSI (P<۰.۰۱) همراه بود و در گروه مجزا قرار داشتند در حالیکه پراکنش اووسیتها از اردیبهشت ماه فقط در یک گروه مشاهده گردید. مقادیرشاخص وزنی کبد Hepatosomatic Index(HSI) در طول دوره استراحت تخمدان (اردیبهشت ماه تا شهریور ماه) کم و بیش دارای نوساناتی بودند و از مهرماه توام با افزایش معنی دار GSI، شاخص وزنی کبد افزایش یافت و این روند تا بهمن ماه ادامه داشت و در ماههای اسفند و فروردین نسبت به ماههای قبل سیر نزولی داشت. شاخص چاقی Condition Factor (CF) در طول چرخه تولید مثل ماهی نوساناتی داشت و حداقل مقدار در فررودین ماه (۰.۹۲) مشاهده گردید. با توجه به بررسی های فوق، تخمدان این گونه از نوع Synchronous و از گروه یک بار تخم ریز(Single Spawner)  می باشد.

هامون ماهی, Schizothorax zarudnyi, تولید مثل, دریاچه هامون, ایران