حسین یزدان داد - گروه آموزشی محیط زیست. دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست. دانشگاه فردوسی مشهد

تنوع گونه ای یکی از سطوح تنوع زیستی است که انواع حیوانات و گیاهان مختلف را در برمی گیرد. بررسی تنوع گونه ای و تغییرات آن در سال های مختلف می تواند راهنمایی برای شناسایی عوامل این تغییرات و سپس قدم در جهت رفع کاستی های مسایل مربوط به مدیریت حیات وحش باشد. این تحقیق به شناسایی گونه های پرندگان اکوسیستم های آبی مناطق کشف رود، دریاچه (تالاب) بزنگان، سد دوستی، رودخانه تجن و هم چنین بررسی تنوع و فراوانی گونه ای و نوسانات جمعیتی این مناطق پرداخته است. بخشی از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای است. در بخشی دیگر با استفاده از نرم افزارهای Ecological Methodology هم چنین Excel و SPSS داده های آماری دوره سرشماری تجزیه و تحلیل شد. در نتیجه شاخص های تنوع گونه ای (غنا، هتروژنتی، یکنواختی) و روند تغییرات آن ها هم چنین نوسانات جامعه پرندگان، تغییرات در حضور تیره ها و جمعیت گونه های مختلف در مناطق مطالعاتی محاسبه گردید. به علاوه تنوع درون زیستگاهی، بین زیستگاهی و منطقه ای (α, β, γ) مربوط به این اکوسیستم ها محاسبه و با یکدیگر مقایسه شدند. شاخص تشابه موریستا برای بررسی میزان شباهت جامعه پرندگان در مناطق مورد مطالعه نیز برآورد و تحلیل شد. در منطقه کشف رود، بیش ترین فراوانی پرندگان برابر با ۲۶۶۷ عدد پرنده با ۷ گونه درسال ۱۳۸۵ و بیش ترین فراوانی در دریاچه بزنگان ۲۱۳۹ عدد پرنده مربوط به ۱۰ گونه در سال ۱۳۸۹ بود. در منطقه سد دوستی و رودخانه تجن، بیش ترین فراوانی تعداد ۴۳۳۲ عدد پرنده مربوط به ۳۶ گونه درسال ۱۳۸۶ مشاهده شد. بیش ترین غنای گونه ای (۳۶) و بیش ترین تنوع تیره های پرندگان (۱۵)، در منطقه سد دوستی و رودخانه تجن مشاهده شد. کم ترین غنای گونه ای (۳) و کم ترین تنوع تیره ها (۲) مربوط به منطقه کشف رود می باشد. طبق شاخص های هتروژنیتی و یکنواختی، روند کلی تغییرات تنوع گونه ای در کشفرود، ابتدا روند افزایشی و سپس کاهشی داشت. در رابطه با سد دوستی و رودخانه تجن، روند کلی افزایش تنوع طی سال های آماری مشاهده شد. شاخص های هتروژنیتی در دریاچه بزنگان نمایانگر روند کلی افزایشی، سپس کاهشی و مجددا افزایشی بودند. شاخص های یکنواختی در دریاچه بزنگان، روند کلی کاهشی داشتند. طبق شاخص تشابه موریستا، بیش ترین میزان تشابه بین کشف رود با سد دوستی و رودخانه تجن برابر با ۰/۸۶ در سال ۱۳۸۶ بود و کم ترین میزان تشابه بین دریاچه بزنگان با رودخانه تجن و هم چنین بین کشف رود با رودخانه تجن در سال ۱۳۸۸ و برابر با صفر بود.  

شاخص های تنوع گونه ای, پرندگان, نوسانات جمعیت, تشابه زیستگاهی, تالاب, استان خراسان رضوی