سیدمحمود حسینی - عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
مرتضی اکبری - دانشجوی دکتری آموزش کشاورزی دانشگاه تهران

تجربه تاریخی فرایند توسعه درکشورهای توسعه یافته نشان داده است که توسعه کشاورزی و روستایی ضرورتی بنیادی برای توسعه ملی است و بایستیدر اولویت برنامه های توسعه قرارگیرد. درهمین راستا طی دهه های گذشته تلاشهای زیادی درکشورهای در حال توسعه برای شناخت کشاورزان و مناطق روستایی و بهبود وضعیت روستائیان از طریق روش شناسی تحقییق کمی و کیفی به منظور اتخاذ و اجرای راهبردهای مختلف انجام شده است با این حال این تلاشها چندان برای کاهش شرایط نابسامان روستائیان به خصوص فقرای روستایی موفق نبوده است پارادایم تحقیق کمی اولین روش شناسی تحقیق بود که همراه فرضیات و اصول وابسته به هستی شناسی معرفت شناختی شناخت ارزشها بدیعی و روش شناسی مطرح شد و سپس با توجه به انتقادات وارده روش شناسی تحقیق کیفی مطرح شد که آن هم خالی از اشکال نبود.بین محققان هنوز بحثهایی وجود دارد که کدام یک گزینه مناسبی برای پژوهش است؟ این پرسش مهم طی سالیان متمادی در روش شناسی تحقیق و بحثهای میان پژوهشگران علوم اجتماعی وروستایی مطرح بوده است. روزگاری پژوهشگران شورو شوق زیادی داشتند تاهمانند علوم طبیعی روش شناسی های کمی رادر پژوهشهای علوم اجتماعی و روستایی به کارگیرند ونتایج حاصل را براساس نظریه های موجود تبیین و تفسیر نمایند. این رویکرد موج اول روش شناسی و سرآغازی برای تکامل روش شناختی علوم اجتماعی در مفهوم فراگیر آن بود سالها طول کشید تا پژوهشگران دریافتند روشهای کمی برای بررسی تمام ابعاد پدیده اجتماعی مناسب نمی باشند بنابراین در پاسخ به نارسایی های روش شناسی کمی در شناخت واقعیت های اجتماعی موج دوم روش شناسی پدیده آمد. در موج دوم پژوهشگران با بکارگیری روشهای تحقیق کیفی توجه خود را از لایه های بیرونی واقعیت اجتماعی به لایه های درونی تر معطوف نمودند روش شناسان ترکیب گرا وقت خود را بحث برسر برتری روشهای کمی یا کیفی تلف ننمودند و بر آن شدند تا بدون تاکید بر روشی خاص طرحی نورا برای تحقیقات ارایه نمایند و با ترکیب روشهای کمی و کیفی به شناخت عمیق تری از پدیده های پیچیده اجتماعی دست یابند این مقاله تلاش نموده است با بررسی نقاط قوت وضعف روش شناسی های کمی و کیفی ابعاد روش شناسی ترکیب در پژوهش ها را جهت شناخت بیشتر پژوهشگران اجتماعی و روستایی را مورد بررسی قرار دهد.

روش شناسی ترکیبی، تحقیقات کمی و کیفی، نوع شناسی