سارا محمدی - کارشناس معماری، شهرداری منطقه ۱۱ شیراز، شیراز، ایران
فاطمه نیک نهاد - کارشناسی ارشد معماری، مدرس دانشکده فنی پسران مرودشت (باهنر)، مرودشت، ایران

بناها و مجموعه های تاریخی از عناصر آشنا و هویت ساز در سیمای شهرهای معاصر است که به نوعی آگاهی و ادراک از هویت فضای شهر کمک کرده فرهنگ، تاریخ، اعتقادات و بوم یک شهر را در ارتباط متقابل با دیگر در ذهن مخاطب ثبت و ضبط می کند. آنچه اهمیت این بخش های تاریخی را افزون می کند میزان اطلاعات و محتوای سیمای شهر است که از طریق آنها در ذهن افراد بازنمایی و ثبت می شود. تحقیق حاضر سیمای شهرهای امروز را بر مبنای عوامل فیزیکی و کالبدی، از عناصر و بخشهای تاریخی آن شروع و از این طریق به تبیین رابطه بخش های تاریخی شهر در شکل گیری تصویرذهنی شهروندان می پردازد. انگاره کلی تحقیق در نمونه موردی مجموعه بناهای زندیه شیراز بعنوان یکی از فضاهای شهری تاریخی با شیوه تحقیق ترکیبی، و با راهبرد تحلیل و تفسیردادها مورد مطالعه قرارگرفته است. نتایج این پژوهش گویای رابطه ای معنادار میان دو معیار کالبدی و رفتاری محیط با تصویر ذهنی است که براساس قدمت، کارکرد، سلامت کالبدی و نشاط فضایی بنا بر اساس میزان مراجعه و استفاده افراد از درجات مختلفی برخوردار است. این رابطه در مجموعه وکیل شیراز با توجه به تنوع عملکرد، نوع چیدمان بناها در فضایی به هم پیوسته، کارکردهای زنده و پویا و استفاده به اهداف گوناگون چون تفریح، ملاقات، خرید، و گردشگری، سبب ارائه تصویری روشن از تجربیات شخصی افراد در خاطرات و زندگی جمعی آنان شده که منجر به شده به ایجاد تصویر ذهنی شناخته شده، قابل ارجاع و باخوانی ذهنی از این مجموعه تاریخی و شهر شیراز می شود.

تصویر ذهنی، بخش های تاریخی، محیط، مجموعه وکیل شیراز