سیده مهنا سیدآقایی رضایی - استادیار گروه آموزشی زبان روسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
فرزاد بالو - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

وحدت وجود یکی از مفاهیم بنیادین در عرفان نظری و عملی است و در سنت ما نمایندگان بزرگی چون ابن عربی و مولانا دارد. مولانا، عارف بزرگ قرن هفتم، در آثارش به گونه ­های مختلف و اغلب به صورت تمثیلی به طرح و تبیین این مفهوم می­ پردازد. چنین تفکری محدود به سنت اسلامی و ایرانی نمی­شود و در میان اقوال و آثار اندیشمندان و حکیمان و نویسندگان دیگر ملل هم می­توان رد پای این مفهوم را یافت که با توجه به سنت فکری- فرهنگی حاکم بر آنان از جلوه­ های متفاوتی برخوردار است. نویسنده و اندیشمند مشهور روسی، لف تالستوی، در جستجوهای معنوی خود برای یافتن معنای زندگی، از حکمت­ها، آیین ­ها و ادیان مشرق ­زمین بهره ­ها گرفت. در این میان، یکی از موضوعاتی که همچون رشته نخی نامرئی در تمام آثار تالستوی امتداد پیدا می ­کند، مفهوم وحدت است. او در داستان «قزاق ­ها»، در رمان حماسی «جنگ و صلح»، در «مرگ ایوان ایلیچ»، در حکایت­ های تعلیمی، در مجموعه «راه زندگی» و ... به طرح ایده وحدت وجود می­پردازد. در این پژوهش بر آنیم به این پرسش به طور عام پاسخ دهیم که دیدگاه وحدت وجودگرایانه مولانا و تالستوی چگونه در آثارشان بازتاب یافته است؟ با بررسی­ هایی که داشته ­ایم، اشارت­ های تالستوی درباره مفهوم وحدت وجود این قابلیت و ظرفیت را دارند که در پرتو  تلقی مولویانه از وحدت وجود  با روشی توصیفی-تطبیقی مورد بازخوانی و بررسی قرار گیرند. از این رو، ما در این نوشتار با رویکرد ادبیات تطبیقی آمریکایی به طرح و شرح شباهت­ های موجود میان اندیشه مولانا و تالستوی درباره مفهوم وحدت وجود می­ پردازیم.

مولوی, تالستوی, عرفان, مثنوی, وحدت وجود