حسن رضا رفیعی - عضو هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی

سازمان ها و نهادهای اجتماعی و مدنی،حتی روش های مدیریتی حاکم بر آنها،به یکباره پدید نیامده اند.هرکدام از این سازمان ها محصول تلاش و کنکاش پیشینیانی بوده است که با اصلاح خطاها و کاستی ها،امانتی قابل استفاده و میراثی ماندگار را به نسل امروز سپرده اند.بدیهی است که باگذشت زمان،روند بازپیرایی و تطبیق سازمانها و امور جاری آنها با شرایط زمانی و مکانی باید ادامه داشته باشد؛در غیر این صورت دچار فرسودگی و پیری می شوند و از دور تمدن آیندگان خارج می گردند. نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران،به عنوان بازوی اجرایی دولت در برقراری نظم و امنیت و تامین آسایش و رفاه عمومی آحاد مردم در جامعه،سازمانی لازم الوجود و خدمت گزار است.قابل توجه آنکه این سازمان دارای هویت و پیشینه ای غنی و برگرفته از اندیشه های اسلامی است.تفکر حسبه اسلامی پشتوانه قوی فکری و سازمان های منشعب از این اندیشه، پیشینه های تشکیلاتی و الگوهای قابل استفاده برای ادامه حضور نیروی انتظامی در نظام اداری جمهوری اسلامی و حکومت جهانی امام زمان(عج)است. مقاله حاضر برگرفته از پژوهشی مفصل با عنوان«بررسی امور انتظامی در نظام حسبه اسلامی»است که با استفاده از روش تحقیق تاریخی و گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای،برای بازنمایی سوابق فقهی،حقوقی و تاریخی اندیشه انتظامی در تاریخ اسلام صورت گرفته است.در این مقاله علاوه بر اشاره به وجود اندیشه انتظامی در قرآن و حدیث معصومان،به دیدگاه های فقهای مسلمان،سیره انتظامی پیامبر(ص)و خلفای راشدین و تاریخ حسبه در سرزمین های مسلمان نیز نیم نگاهی می شود.در پایان با استخراج خدمات نظام حسبه و نیروی انتظامی به مردم و فهرست کردن وجوه مشترک خدمات این دو نظام و سازمان، نتیجه گیری می شود که نیروی انتظامی شایسته ترین وارث نظام حسبه اسلامی است.  

حسبه, محتسب, امور حسبه, معروف, منکر, مظالم, شرطه, المعونه  , داروغه, شحنه, نظم, انتظام