سیدمحمد موسوی بایگی - استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی
غلامعلی مقدم - هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

متون وحیانی و آموزه های معرفتی شریعت می تواند ماده اولیه تامل دانشمندان و انگیزه الهام بخش آن ها در علوم مختلف باشد. این اشارات معارفی گاه در جهت دهی اندیشه ها به سوی واقعیت بسیار مفید و راه گشا بوده و بارور شدن آن ها برکات و ثمرات ارزشمندی به همراه آورده است. شرط ورود و پذیرش موضوع در یک دستگاه فکری آن است که بتواند آن را بر اساس مبانی و اصول خود تبیین هستی شناسی و معرفت شناسی نموده و توضیحی منطقی و هماهنگ با سایر اصول خود از آن ارائه دهد. در این صورت است که معارف و مفاهیم دینی به نحو منسجم سازماندهی می شوند و تبیین وجودی و معرفتی آن ها امری مبارک و ارزشمند است. ارواح و ملائکه مهیمه یکی از این موضوعات است که اول در روایات مطرح شده است، آنگاه عرفا آن را پذیرفته، ماهیت و مرتبه آن را تبیین نموده اند و به تبع عرفا، ملاصدرا آن را در نظام فکری حکمت متعالیه مطرح کرده است. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، ضمن مطالعه تطبیقی ملائکه مهیمه در روایات، عرفان و حکمت متعالیه و ارائه وجه جمعی مناسب، نوع برخورد حکمت متعالیه با مهیمین را تبیین و نقد نموده و نشان داده ایم که اگرچه ملاصدرا ملائکه مهیمه را در حکمت متعالیه مطرح کرده است، برخورد او استطرادی بوده و تبیین وجودشناسانه مناسبی از آن بر اساس مبانی فلسفی خود انجام نداده است.

ارواح مهیمه, ملائکه مهیمه, حکمت متعالیه, عرفان, فلسفه