محمود ارجمند شریف - دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود
هادی جعفری - دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود

آبخوان مشهد چناران با وسعت حدود ۲۵۲۷ کیلومتر مربع، مهمترین آبخوان استان خراسان رضوی است. در این تحقیق، زمان واکنش آب زیرزمینی نسبت به بارش با استفاده از داده های ۳۱ حلقه چاه مشاهدهای به روش همبستگی متقابل در یک دوره ۱۵ ساله (سال آبی ۸۱ - ۱۳۸۰ تا ۹۵ - ۱۳۹۴) تعیین شده است. نتایج آزمون همبستگی نشان میدهد، پس از گذشت حدود ۲ تا ۳ ماه، تاثیر بارش به تدریج بر سطح آب زیرزمینی مشاهده شده و ضریب همبستگی در سطح خطای ۹۵ و ۹۰ درصد به ترتیب برای ۷۷ و ۹۷ درصد از چاه ها معنی دار می شود. حداقل زمان تاخیر، ۲ ماه و حداکثر آن نیز ۷ ماه برآورد شده است. به طور کلی، زمان تاخیر برآورد شده تطابق خوبی با عمق آب زیرزمینی که بیانگر ضخامت ناحیه غیراشباع است، دارد و به صورت کامل از الگوی نقشه هم عمق تبعیت می نماید. مقدار تغذیه در سراسر آبخوان مشهد- چناران بیشتر توسط شرایط ناحیه غیراشباع (ضخامت، جنس و ...) کنترل و تغییرات عمق آب زیرزمینی به نوعی عامل اصلی ایجاد تاخیر زمانی بین وقوع بارندگی و شروع تغذیه در آبخوان محسوب می شود. با شروع بارندگی از اواخر مهرماه، تغذیه آب زیرزمینی در اغلب چاه ها از اواسط فصل پاییز شروع شده و تا اواخر فصل بهار ادامه می یابد. بیشینه مقدار تغذیه در اواخر فصل زمستان صورت می گیرد. در فصل تابستان، بارندگی نقش بسیار کم رنگی در تغذیه دارد و استخراج بی رویه آب از آبخوان و به تبع آن افت شدید و ادامه دار سطح ایستابی، نقش اصلی در نوسانات آب را ایفا می کند.

رگرسیون خطی, ضریب همبستگی پیرسون و ضریب همبستگی متقابل, واکنش آب زیرزمینی نسبت به بارش, همبستگی نگار متقابل