رضا سعیدی - دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) قزوین

در این پژوهش حساسیت تبخیر-تعرق ذرت به تنش آبی، در مراحل متمایز رشد و برای شرایط کاربرد مقادیر مختلف آب آبیاری بررسی شد. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. تیمارهای آبیاری شامل چهار سطح (I۰)۱۰۰، (I۱)۸۰، (I۲)۶۰ و (I۳)۴۰ درصد نیاز آبی گیاه و تیمارهای مراحل رشد شامل چهار مرحله ی اولیه، توسعه، میانی و پایانی رشد بود. تبخیر-تعرق روزانه گیاه بر اساس بیلان آب خاک در منطقه ریشه اندازه گیری شد. مقادیر تبخیر-تعرق در مراحل رشد مذکور به ترتیب برابر با ۷۹، ۸/۲۰۱، ۸/۱۲۳ و ۶/۱۴ میلی متر (در تیمار I۰)، ۳/۷۸، ۱۹۶، ۶/۱۱۲ و ۶/۱۴ میلی متر (در تیمار I۱)، ۷۲، ۶/۱۷۳، ۹۹ و ۷/۱۱ میلی متر (در تیمار I۲)، ۸/۶۲، ۵/۱۴۷، ۵/۸۱ و ۴/۸ میلی متر (در تیمار I۳) اندازه گیری شد. مقدار عملکرد خشک ذرت در تیمارهای I۰، I۱، I۲ و I۳ به ترتیب برابر با ۱/۱۷، ۸/۱۵، ۶/۱۲ و ۷/۸ تن بر هکتار بود. در کل دوره رشد و در سطوح آبیاری I۱، I۲ و I۳، مقدار تبخیر-تعرق نسبی ذرت به ترتیب ۶/۹۵، ۸۵ و ۶/۷۱ درصد و مقدار عملکرد نسبی محصول به ترتیب ۴/۹۲، ۷/۷۳ و ۹/۵۰ درصد برآورد شد. در این پژوهش ضرایب حساسیت درون فصلی تبخیر-تعرق ذرت به تنش آبی، از طریق مدل جنسن مدل سازی شد. به این صورت که برای داده های واقعی هر تیمار تحت تنش (I۱الی I۳) و در مراحل اولیه، توسعه، میانی و پایانی رشد ذرت، به ترتیب ضرایب حساسیت  الی  (موجود در مدل جنسن) توسط نرم افزار SPSS برآورد شد. میانگین ضرایب مذکور در تیمارهای تحت تنش به ترتیب برابر با ۴۲۱/۰، ۳۷/۱، ۲۷۴/۰ و ۱۳۳/۰ تعیین شد. برای صحت سنجی مدل جنسن در تخمین عملکرد نسبی واقعی ذرت، از آماره های ارزیابی ، EF، RMSE، ME و CRM استفاده شد. آماره های مذکور به ترتیب برابر با ۹۹۸/۰، ۹۸۶/۰، ۷۵۳/۲، ۰۲۶/۰ و ۰۲۱/۰ محاسبه شد که نشان دهنده کارایی خوب مدل در تخمین عملکرد نسبی محصول بود. همچنین در سطوح مختلف آبیاری، بین دو پارامتر تبخیر-تعرق و عملکرد زیست توده خشک ذرت، رابطه ی Y=۶۹.۹۳۵ET-۱۲۲۸۱ با ضریب همبستگی ۹۹۹/۰ برازش داده شد. انتخاب مرحله ی رشد مناسب به منظور اعمال تنش آبی و سطح تنش وارده، تاثیر به سزایی در مقدار تبخیر-تعرق و تولید زیست توده گیاهی داشت. دستاورد کاربردی پژوهش این بود که با استفاده از مدل ها و روابط بین تبخیر-تعرق و عملکرد گیاه، می توان بر اساس مقدار تبخیر-تعرق واقعی و تحت مدیریت در مراحل مختلف رشد، مقدار عملکرد واقعی محصول را تخمین زد. همچنین با توجه به تاثیر شدت تنش آبی بر کاهش تعرق گیاه و افزایش تبخیر از سطح خاک، استفاده از مالچ روی خاک به خصوص در مراحل اولیه و پایانی رشد قابل توصیه بود.

عملکرد, کم آبیاری, مدل جنسن, مراحل رشد