علی اکبر سبزی پرور - گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا
علیرضا سیف زاده مومن سرایی - گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا

اگرچه سهم کل انرژی در طیف UV بین ۵ الی ۷ درصد کل انرژی خورشید می­باشد، ولی همین مقدار کم نقش مهمی در فعالیت­های بیولوژیکی و فتوشیمیایی زمین و جو ایفا می کند. طبق سوابق موجود، تاکنون پژوهشی جهت مقایسه تابش فرابنفش در شرایط مختلف جوی در ایران انجام نگرفته است. در این پژوهش با استفاده از داده­های عمق نوری ابر، عمق نوری هواویز، ازون کلی جو و آلبیدوی سطح که از تصاویر ماهواره­ای دریافت شد، مقدار تابش تجمعی روزانه در محدوده طیف (۲۸۰-۳۱۵nm) UVB با استفاده از مدل چند لایه­ای انتقال تابشی TUV۵.۳ (تهیه شده در مرکز NCAR کلرادوی آمریکا) در دوره­ی اقلیمی ۱۳ ساله در ۲۲ ایستگاه از مناطق خشک و نیمه خشک کشور برآورد گردید. نتایج در سه حالت شرایط آسمان کاملا صاف، کاملا ابری و واقعی برآورد و با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفت. برآوردها در شرایط آسمان کاملا صاف و ابری حکایت از حضور بیشینه تابش UVB در فصل تابستان در نواحی جنوبی و جنوب شرقی منطقه مورد مطالعه دارد. بر اساس نقشه­های بدست آمده، کمینه مقادیر روزانه UVB نیز در تمامی شرایط مورد بررسی در فصل زمستان مشاهده گردید. مقادیر UVB تحت شرایط آسمان کاملا ابری به نسبت آسمان کاملا صاف به طور متوسط از ۳۳ درصد در فصل تابستان تا ۶۷ درصد در فصل پاییز کاهش نشان داد که تاکید بر اهمیت ابرناکی در کاهش تابش لحظه­ای و تجمعی طیف UVB در ماه­هایی با زوایای مایل خورشید و مقادیر کم ازون دارد. در شرایط واقعی آسمان، بیشینه شدت تابش تجمعی روزانه UVB در اغلب فصول در مناطق جنوبی منطقه متمرکز بود. البته در فصل تابستان، نفوذ مونسون هندوستان از سمت جنوبشرق، این بیشینه را قدری به سمت شمالغرب منطقه مورد مطالعه منتقل نمود.

آسمان صاف, تابش بیولوژیکی سطحی, شرایط ابری, مدل انتقال تابش چند لایه ای TUV۵, میانگین فصلی UVB