اسماعیل تاج بخش - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی
اورنگ ایزدی - استادیار زبان شناسی دانشگاه علامه طباطبایی

ستایش باده به شیوه های مختلف و با تعابیر و تصاویر گوناگون، از دیرباز در شعر شاعران عرب، درون مایه ای مکرر بوده است که ابونواس، شاعر ایرانی تبار دوره عباسی، به آن نظم و سامان تازه ای بخشید و بنیان گذار خمریه سرایی شد. از شاعران ادب پارسی، منوچهری دامغانی و حافظ، بیشترین تاثیر را در این زمینه از او گرفتند. در این مقاله، نخست درباره واژه «باده» و تاریخچه کاربرد آن در ادب عربی و فارسی، به اختصار کاوشی صورت گرفته و سپس تعبیرات مشترک ابونواس و حافظ با ذکر شواهد آن ها بیان شده است. سومین بخش مقاله، تعبیرات ویژه ابونواس از شراب است که ۲۴ نمونه از آن ها با توضیح بیان شده، و بخش چهارم، تعبیرات ویژه حافظ است که ۲۱ نمونه از آن ها استخراج شده است. بخش پنجم مقاله، تشبیهات و توضیحات مشترک ابونواس و حافظ از باده است که به آوردن شش نمونه بسنده شده، و در پایان مقاله هم «باده» در دیوان حافظ اجمالا بررسی شده و نیز به بازتاب آموزه های فلسفی و عرفانی بر خمریات این دو شاعر اشارتی رفته است و سرانجام در بخش نتیجه، تشابه و تمایز اندیشه این دو شاعر بزرگ، در سیزده بند بیان شده است.

ابونواس, حافظ, خمریه, شراب, مقایسه, تشابه, تمایز