هدی حسین پور بوانلو - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد
احسان قبول - نویسنده ی مسئول، استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد

کاربرد ادبیات به منزله ی­ یکی از ابزارهای طبیعی آموزش زبان و هم­چنین به عنوان یکی از غایت­های زبان آموزی، نقش مهمی در ارتقای مهارت­های زبانی دارد. به همین سبب طراحی و تدوین مواد آموزشی و ارزیابی و ارتقای منابع موجود از این منظر، امری اجتناب­ناپذیر است. پژوهش حاضر به ارزیابی متون ادبی مجموعه­های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان، با هدف یاری رساندن به بهبود و ارتقای کیفیت آموزش زبان فارسی می­پردازد. در این بررسی بر اساس رویکردی تلفیقی، الگویی متشکل از دو قسمت صوری و محتوایی برای ارزیابی متون ادبی در کتاب­های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی­زبانان معرفی و سپس بر اساس این الگو، متون ادبی از ابعاد مختلفی نظیر مهارت­های زبانی، مفاهیم فرهنگی، کارکرد ارتباطی، اصالت، نوع و گونه ی متن، نوع مشارکت در انجام تکالیف، دلالت بر نکات دستوری و محل قرارگیری متن ادبی بررسی گردید. ارزیابی­های انجام شده گویای این مطلب است که به مهارت گفتن دریافتی- حرکتی توجهی نشده و اغلب متون ادبی در شاخه ی بینافرهنگی طبقه­بندی شده­اند. همچنین اغلب متون ادبی هیچ ارتباطی با نکته ی دستوری مطرح شده در درس ندارند و میزان کارکرد ارتباطی در متون ادبی نیز در سطح بسیار پایینی قرار دارد. افزون بر این مشخص شد که به­کارگیری متون ادبی در منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی­زبانان در ابعاد کارکرد ارتباطی، مهارت گفتن دریافتی- حرکتی، مفاهیم برون­فرهنگی، تبیین ماهیت زبان ادبی، روش تدریس متون ادبی، نیازسنجی از مخاطبان و اتخاذ رویکردی یکپارچه نسبت به مهارت­های زبانی با ضعف و نقصان­هایی روبه رو است.

متون ادبی, شاخص های ارزیابی, رویکرد تلفیقی